KIJK-columnist, bioloog en conservator Kees Moeliker over terroriserende vogels. 

Zo nu en dan duiken er vogels op die mensen aanvallen. Niet op een schaal zoals we die kennen van Hitchcock’s The birds – dat was behoorlijk overdreven – nee, ik bedoel individuele vogels die mensen behoorlijk agressief bejegenen.

Neem de buizerd (Buteo buteo), waarvan het wijfje bekend staat als een felle verdediger van haar nest als de eieren zijn uitgekomen. In de zeldzame gevallen dat mensen het doelwit zijn, gaat dat bijna altijd om solitaire joggers of fietsers. Ten zuiden van Rotterdam nestelde een buizerd die zo agressief was dat men er borden plaatste met de veelzeggende tekst: ‘Pas op! Agressieve buizerd!’ Een kennis van me fietste altijd over die polderweg. Hij was een keer van achteren aangevallen en hield er een paar lelijke schrammen aan over.

In 2008 was er een buizerd in het Friese Oldelamer die schijnaanvallen op eenzaam fietsende scholieren uitvoerde. De lokale overheid loste dit probleem op door de betreffende kinderen per taxi naar en van school te vervoeren. Toen de buizerdjongen waren uitgevlogen, kwamen haar hormonen tot rust en was het gevaar geweken.

Als je echt een partijtje wil knokken met een vogel, moet je naar Scandinavië. Daar duiken jaarlijks in het voorjaar auerhoenders (Tetrao urogallus) op die werkelijk alles en iedereen aanvallen. Door hun natuurlijke drang tot het verdedigen van een territorium verliezen deze ‘gestoorde hanen’ hun gebruikelijke schuwheid en gevoel voor gezagsverhoudingen. Mensen, honden, schapen, paarden, ja zelfs auto’s worden aangevlogen en verdreven. Ook doorgewinterde houthakkers slaan er voor op de vlucht, want de tot 6 kilo zware vogels weten van geen ophouden.

Er zijn al waarnemingen van dit gedrag uit 1820 en over de oorzaak van deze afwijking deden de vreemdste theorieën de ronde. Nog niet eens zo lang geleden dacht men dat de agressieve auerhoenders wraak namen op de excessieve houtkap in hun broedgebied. Pas in 1992 stortte de wetenschap zich op dit fenomeen. In Finland werden 65 gevallen van extreem agressieve auerhoenders onderzocht en beschreven in Hormones and Behavior. Het bleek dat slechts 1 procent van de populatie zich misdroeg en dat die maffe hanen een vijf keer zo hoog testosterongehalte in het bloed hadden als hanen in de controlegroep. Weer die hormonen.

Kees Moeliker staat met zijn column in elk nummer van KIJK. Deze tekst werd eerder gepubliceerd in KIJK 11/2014.

Beeld: Studio 5982