Dankzij het NAVO-spellingsalfabet kan een boodschap met zo min mogelijk fouten worden gespeld. Maar waar komen de woorden van dit alfabet vandaan?

Iedereen kent het wel uit films of stripverhalen: piloten en luchtverkeersleiders die in hun onderlinge radiogesprekken termen als ‘Foxtrot Tango Oscar’ en ‘Whiskey Lima Zulu’ gebruiken. Maar ook in de harde werkelijkheid komt het voor. Zo zei een verkeersleider op Tenerife op 27 maart 1977 tegen de cockpitbemanning van Pan Am Vlucht 1736: “Papa Alfa one seven three six, report runway clear.”

De Amerikaanse piloten waren namelijk in dichte mist over de enige startbaan aan het taxiën. Ondertussen begon een vertrekkende Boeing 747 van de KLM door een communicatiestoornis al aan zijn aanloop. De twee toestellen klapten op elkaar, wat 583 mensen het leven kostte: het ergste luchtvaartongeluk tot nu toe.

Brits versus Amerikaans

Hoewel de ramp op Tenerife het gevolg was van een bizarre combinatie van factoren, is het zogeheten NAVO-alfabet juist bedoeld om dit soort toestanden te voorkomen. Het werd in de jaren vijftig ingevoerd, maar vooral militairen gebruikten toen al decennialang dergelijke spellingsalfabetten. De lijst van het Amerikaanse leger begon vanaf 1916 bijvoorbeeld zo: Able, Boy, Cast. Bij het Britse leger was dat Ack, Beer, Cork, terwijl de Royal Navy het aanvankelijk op Apples, Butter, Charlie hield.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog besloten de westelijke geallieerden dit te stroomlijnen. En uiteraard waren de Amerikanen daarbij leidend, met wat inmiddels bekendstond als het Able Baker-alfabet. Communicatiedeskundigen van de Harvard-universiteit hielpen om de meest geschikte woorden te selecteren, met als uitgangspunt dat die zelfs in de herrie van het moderne slagveld verstaanbaar moesten zijn.

Na de oorlog ging ook de burgerluchtvaart dit ‘US-UK spelling alphabet’ gebruiken. Voor de ICAO (de luchtvaartorganisatie van de VN) was dit reden om de Canadese taalkundige Jean-Paul Vinay een echt internationale lijst te laten maken. Zo moesten alle gebruikte woorden in het Engels, Frans en Spaans dezelfde spelling hebben; wat verklaart dat het bijvoorbeeld ‘Alfa’ is, en niet ‘Alpha’. Mensen uit 31 landen dienden als proefkonijn. Sinds 1956 is dit ICAO-alfabet, dat ook vaak het NAVO-alfabet wordt genoemd, van kracht.

Het volledige alfabet

De volledige lijst ziet er overigens zo uit: Alfa, Bravo, Charlie, Delta, Echo, Foxtrot, Golf, Hotel, India, Juliett, Kilo, Lima, Mike, November, Oscar, Papa, Quebec, Romeo, Sierra, Tango, Uniform, Victor, Whiskey, X-ray, Yankee, Zulu. En KIJK is vanwege die lange ij natuurlijk niet zo’n heel goed voorbeeld, maar het zou ongetwijfeld als ‘Kilo Yankee Kilo’ worden uitgesproken.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 9/2018.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Laat hem via onderstaand formulier achter.

[contact-form-7 id=”141402″ title=”Vraag antwoord formulier”]

Tekst: Leo Polak

Beeld: LAMY/IMAGESELECT

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!