Martijn Janse zat in een biologieles toen hij zich ineens afvroeg of je gehoorschade kunt oplopen door onhoorbaar geluid en hoe het komt dat je bepaalde toonhoogten niet kunt horen, terwijl de trilharen in je oren er wel van gaan trillen?
We kunnen een deel van de zorgen wegnemen: in principe zijn onhoorbare geluiden niet schadelijk voor het gehoor en je trilharen gaan er ook niet van trillen. Om uit te leggen hoe dat komt, moeten we Martijns biologieles even vervolgen. Geluid laat je trommelvlies trillen en drie minuscule botjes – hamer, aambeeld en stijgbeugel – brengen die trilling over naar de vloeistof in het slakkenhuis (zie de zwarte rechthoek in de afbeelding).
Midden in die vloeistof bevindt zich over de gehele lengte van het slakkenhuis het zogeheten basilaire membraan. Daarop zitten de duizenden trilhaartjes die elektrische signalen aan onze gehoorzenuwen doorgeven als ze gaan trillen. Het basilaire membraan is niet overal even stijf. Daardoor beweegt het membraan vlakbij de opening alleen als de vloeistof met een hoge frequentie trilt, en aan het eind van het slakkenhuis juist bij lage geluiden. Valt de frequentie van het geluid niet in het juiste bereik, dan gebeurt er niets met membraan of trilhaartjes en kan er dus ook geen gehoorschade ontstaan.
Een uitzondering treedt op wanneer er ‘verstoringsproducten’ van een lagere frequentie ontstaan die bij hoge volumes toch weer schadelijk kunnen zijn. Zulke verstoringsproducten zijn een vorm van foto-akoestische emissie. De wetenschap begrijpt nog niet helemaal hoe dat werkt, maar het komt erop neer dat je oor zelf geluid produceert in reactie op geluiden van buiten (of zelfs bij stilte). Bij het aanbieden van twee verschillende toonhoogten maakt je oor frequenties aan die lager klinken dan het geluid van buitenaf. Als die verstoringsfrequenties wél hoorbaar zijn, dan kunnen ze in principe het gehoor ook beschadigen.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar [email protected]!
Tekst: Diana de Veld
Beeld: Blausen.com staff/CC BY-SA 3.0