Bij zowel harakiri als seppuku snijdt een samurai zijn buik open. Wat is dan het verschil?

Harakiri oftewel seppuku was rituele zelfmoord in het oude Japan. Een samurai (lid van de krijgerskaste) kon zijn eer redden door bijvoorbeeld na een nederlaag zijn buik open te snijden en dood te bloeden. Maar harakiri werd onder andere ook gepleegd om tegen een bepaalde situatie te protesteren.

Tussen harakiri en seppuku bestaat alleen een taalkundig verschil. Harakiri is afgeleid van hara (buik of maag) en kiru (snijden). De betreffende karakters kunnen ook als fuku en setsu worden uitgesproken. Zet die woorden in de omgekeerde volgorde, plak ze aan elkaar en je krijgt seppuku. Goed beschouwd is seppuku een chic woord voor harakiri, dus ongeveer ‘het opensnijden der buik’ in plaats van ‘buiksnijden’ ‒ zoals wij ‘suïcide’ kunnen zeggen als we ‘zelfmoord’ te cru vinden klinken.

Waarom een samurai voor dit extreem pijnlijke einde koos? Omdat de ziel volgens de toenmalige Japanners niet in het hart of het hoofd zat, maar in de buik. Het Japans kent nog steeds een uitdrukking als hara ga tatsu (letterlijk: de buik gaat staan), wat ‘boos worden’ betekent. De excentrieke Japanse schrijver Yukio Mishima, die zichzelf in 1970 (!) door seppuku van het leven beroofde, zei het zo: “In vroeger tijden geloofden we dat oprechtheid in de ingewanden zetelde. Om die oprechtheid te laten zien, moesten we onze buik opensnijden.”

Overigens was het ritueel in de loop der eeuwen al wat minder gruwelijk geworden. Vaak drukte de harakiri-pleger alleen de punt van een mes tegen zijn buik, waarna een assistent hem met een zwaard onthoofdde.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar [email protected]!

Tekst: Leo Polak