Steeds vaker stuiten wetenschappers op gaten in het genetisch materiaal van mensen en dieren. Net als de ruimte lijkt DNA ‘dark matter’ te bevatten.

De dikke zandrat (fat sand rat of Psammomys obesus) is een doorsnee woestijnknaagdier: hij snuffelt wat rond, leeft in holen en vermijdt de hete Sahara-zon. Maar op één punt is de zandrat uitzonderlijk: hij lijkt een essentieel gen te missen dat álle andere zoogdieren wél hebben. Bij deze ontdekking moest Oxford-bioloog Adam Hargreaves zich wel even achter de oren krabben, schreef hij vorig jaar in zijn verslag in New Scientist.

Donker DNA

Maar wat blijkt? Na nog wat meer DNA-uitpluiswerk vond Hargreaves het ontbrekende gen toch! Het ligt in een zodanig sterk gemuteerd gebied dat gewone DNA-afleestechnieken het over het hoofd zagen. Hargreaves introduceerde daarom de term dark DNA, met een knipoog naar de ‘donkere materie’ in de ruimte: genen die zich aan het zicht onttrekken, maar voldoende sporen achterlaten om toch gevonden te worden.

Ook collega’s van Hargreaves gebruiken steeds vaker de termen ‘donker DNA’ en dark matter DNA als het gaat over moeilijk vindbare genen. Het is inmiddels bekend dat DNA-afleesapparaten geregeld genfragmenten die vol herhaling zitten of andere afwijkingen bevatten over het hoofd zien, bijvoorbeeld omdat er andere moleculen bovenop geplakt zitten. Ook genen die prima vindbaar zijn, maar waarvan genetici niet goed weten waar ze die in het totale DNA-plaatje van een mens of dier moeten plaatsen, worden ‘donker’ genoemd.

Dit is het begin van het artikel ‘In de donkere krochten van DNA’ te vinden in KIJK 3/2019. Deze editie ligt in de winkel vanaf 21 februari tot en met 20 maart.

Meer informatie:

• NewScientist: Dark DNA: The missing matter at the heart of nature
• Seeker: ‘Dark DNA’ Is the Latest Mystery in the World of Genetics… But What Is It?
• The Conversation: Introducing ‘dark DNA’ – the phenomenon that could change how we think about evolution

Tekst: Ronald Veldhuizen

Beeld: iStock/Getty Images

Heb jij de KIJK 50 jaar-special al met daarin de spannendste, opmerkelijkste en grappigste verhalen uit de lange geschiedenis van het blad? Zo niet, dan kun je hem nu in onze webshop bestellen!