Onderzoekers zouden bewijs hebben gevonden voor een van de sterkste zonnestormen die ooit de aarde wist te bereiken.

We kennen de zon als een gemoedelijke kosmische buurman die ons van licht en warmte voorziet. Maar uitbarstingen op deze ster kunnen voor aardig wat problemen op de aarde zorgen. Bij zulke zogenoemde zonnestormen komen elektrisch geladen deeltjes vrij die in staat zijn onze gps-systemen en communicatiemiddelen te verstoren, en een uitval kunnen veroorzaken van alles waar een stekker in zit.

Een voorbeeld daarvan was de zonnestorm in 1859, het Carrington Event. Deze storm was zo krachtig dat toen hij op het magnetische veld rondom de aarde insloeg, de telegraaflijnen onder stroom kwamen te staan en telegrafisten werden geëlektrocuteerd. Maar baas boven baas: onderzoekers suggereren dat zich in 660 voor Christus een zonnestorm heeft voorgedaan die minstens een factor 10 krachtiger was dan het Carrington Event.

Lees ook: Wat als een zonnestorm de aarde treft?

IJskernen

Maar hoe achterhalen wetenschappers een zonnestorm die zolang geleden heeft plaatsgevonden? De stormen laten sporen na. Wanneer hoog energetische deeltjes afkomstig van de zon richting de aarde reizen, stuiten ze op de stratosfeer. Hier botsen ze met atoomkernen en creëren radioactieve isotopen van koolstof, beryllium en chloor. Deze isotopen blijven vervolgens bewaard in groeiringen en ijskernen.

In 2017 vonden onderzoekers al aanwijzingen in groeiringen dat de gebeurtenis in 660 voor Christus had plaatsgevonden. In een boom vonden ze namelijk een piek in isotoop koolstof-14. Deze piek hoefde niet per se het gevolg te zijn van een zonnestorm. Een supernova of een uitbarsting van gammastraling op een magnetar (extreem magnetische neutronenster) kon ook voor een grote hoeveelheid van het isotoop hebben gezorgd.

De wetenschappers van het nieuwe onderzoek hebben echter ook een piek in isotopen beryllium-10 en chloor-36 in twee ijskernen op Groenland gevonden. Deze pieken zijn eveneens veroorzaakt rond 660 voor Christus en versterken het idee dat het om een zonnestorm ging.

Spelkaarten

Volgens Jacco Vink, astrofysicus aan de Universiteit van Amsterdam, is het echter nog niet helemaal uitgesloten dat het om een uitbarsting van gammastraling op een magnetar gaat. “De gebeurtenis lijkt namelijk plaats te vinden, terwijl er al een brede piek in C-14-productie was”, mailt hij. “Dat is eigenlijk een beetje raar, want brede pieken ontstaan als de zon juist minder actief is en energetische deeltjes van buiten ons zonnestelsel (zogenaamde kosmische straling) de Aarde kunnen bereiken.” Maar Vink acht het desondanks nog altijd wel plausibel dat het hier om een zonnestorm gaat.

Het is echter niet de eerste zonnestorm die zo krachtig is. In het jaar 774 zou een even krachtige wind zich hebben voorgedaan en in 993 een iets zwakkere.

“Het belang van dit soort vondsten is natuurlijk dat we schattingen kunnen maken hoe extreem zonneuitbarstingen kunnen zijn”, zegt Vink. “Uitbarstingen komen regelmatig voor, maar we weten niet hoe explosief ze kunnen zijn en hoe vaak dat optreedt. Dit soort ‘archeologische’ metingen kunnen dat helpen te beantwoorden. En ja dit soort uitbarstingen kunnen schadelijk zijn voor de mensheid: computers kunnen op tilt slaan en het stroomnetwerk kan uitvallen. Dus hou altijd wat kaarsjes achter de hand zou ik zeggen, en misschien wat spelkaarten in het geval alle elektronische entertainment uitvalt.”

Bronnen: PNAS, The Guardian

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!