Onderzoekers hebben voor het eerst een soort gesprek gehad met een man waarbij de diagnose was gesteld dat hij in vegetatieve status verkeerde.

Wetenschappers Adrian Owen (Universiteit of Cambridge, Engeland) en Steven Laureys (Universiteit van Luik, België) leidden het team dat met behulp van fMRI de hersenen kon analyseren en daar de antwoorden van de patiënt uit kon afleiden.

Vegetatieve status betekent dat de autonome fysiologische functies, zoals ademhaling en spijsvertering nog wel intact zijn, maar dat de patiënt geen bewustzijn heeft. Door de onderzoeken van Owen en zijn team blijkt dat sommige patiënten waarbij die status is toegekend, wel degelijk (hoewel minimaal) een bewustzijn hebben, maar het niet meer kunnen uiten.

In 2006 werd het eerste experiment gedaan met een vrouw in ‘wakker coma’. Haar werd gevraagd zich twee verschillende activiteiten in te beelden. De resultaten van de hersenscans suggereerden dat de vrouw de opdrachten had begrepen: ze was dus bij bewustzijn.

Owen en Laureys wilden na aanleiding van het bovenstaande onderzoek uitzoeken in hoeverre een gesprek met een patiënt in wakker coma mogelijk is. Aan een man waarbij vegetatieve status was vastgesteld, werd gevraagd zich in te beelden dat hij tennis speelde als hij ‘ja’ als antwoord op een vraag wilde geven. Wilde hij ‘nee’ zeggen, dan moest hij zich voorstellen dat hij door zijn huis liep. De scan zou die gedachten kunnen waarnemen en onderscheiden.

Er werden vragen gesteld zoals ‘heet je vader Alexander?’ of ‘heet je vader Thomas?’ De familie van de man had de vragen bedacht, zodat de onderzoekers de antwoorden niet van tevoren wisten. De patiënt bevestigde in elk geval onder andere dat zijn vader Alexander heette.

De man wist dus nog wat tennis was, begreep de instructies en volgde die op, oftewel: hij is nog bij bewustzijn, aldus Owen. De resultaten van het onderzoek openen de weg naar moeilijkere kwesties, zoals of patiënten nog verder willen leven als ze zich in een dergelijke toestand bevinden.

Zover is het nog niet, volgens Owen. Want ook als ze ja-en-nee-vragen kunnen beantwoorden, is het nog niet zeker of patiënten ook moeilijke besluiten kunnen nemen. En zelfs als dat zo is, moet de rechter nog overtuigd worden dat het daadwerkelijk om de wens van de patiënt gaat.

De resultaten worden dus voorlopig alleen gebruikt om te vragen of een patiënt pijn heeft, of hij nieuwe medicijnen wil uitproberen enzovoort. Dat is echter al een grote stap voor patiënten, want eindelijk ze kunnen weer een beetje over zichzelf beslissen, zegt Owen.

In 2009 ontstond er enige controverse rond dit onderwerp. Bij de Belg Rom Houben (zie foto) werd na 23 jaar vastgesteld dat hij nog bij bewustzijn was en dat hij zelfs met behulp van Facilitated Communication kan communiceren met de wereld. De videobeelden van Houben leken echter te laten zien dat zijn begeleidster zijn boodschappen tikte in plaats van hijzelf.

Bronnen: BBC News, New Scientist

Beeld: EPA/ANP