Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Vreselijke taferelen hebben zich afgespeeld in de nazi-gaskamers, maar zijn er ook ‘geluksvogels’ die deze kamers hebben overleefd?
Om meteen maar het ontnuchterende antwoord op deze vraag te geven: nee. Of beter gezegd: niet heel lang. Wel is er het verhaal van de 21-jarige Gena Goldfinger, die eind 1944 in een van de gaskamers van Auschwitz belandde en dat kon navertellen omdat naar het schijnt de installatie niet werkte.
Iets soortgelijks maakte Suzanna Weisz, een 15-jarige Jodin uit Slowakije, mee. Zij vertelde jaren later dat het gas op was toen zij en tientallen vrouwelijke lotgenoten moesten worden vermoord. Dit speelde in de tijd dat het Russische leger Auschwitz naderde en de nazi’s het kamp, inclusief de gaskamers, begonnen te ontmantelen.
Lees ook: De keerzijde van de bevrijding
Uitstel van executie
Goldfinger en Weisz zijn dus nooit blootgesteld aan de dodelijke gassen die in de vernietigingskampen werden gebruikt: koolmonoxide en waterstofcyanide (oftewel blauwzuurgas). Dat laatste spul had destijds de merknaam Zyklon B en blokkeert de opname van zuurstof door de lichaamscellen. Een grote dosis ervan is binnen enkele minuten fataal.
Miklós Nyiszli, een Joodse dokter uit Hongarije die vanaf juni 1944 in Auschwitz als assistent van de beruchte kamparts Josef Mengele moest werken, maakt in zijn memoires melding van welgeteld één jong meisje dat min of meer levend uit een gaskamer werd gehaald.
Nyiszli vermoedde dat het kind met haar gezicht in een plas water was gevallen en daardoor maar een beperkte hoeveelheid Zyklon B had ingeademd. Voor het meisje betekende dat overigens slechts uitstel van executie; SS-bewakers schoten haar vrijwel meteen dood – wat ongetwijfeld ook met eventuele andere overlevenden van de gaskamers is gebeurd. Het treurige voorval vormde de inspiratie voor twee speelfilms: The grey zone (2001) en Son of Saul (2015).
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar [email protected]! Deze vraag kon je vinden in KIJK 3/2017.
Tekst: Leo Polak