Normaal gesproken brengt uitgeverij Xtra strips op de markt, maar Achter de kawat valt niet echt onder die noemer. Dit boekje bevat een verzameling tekeningen die de Nederlander Charles Burki maakte terwijl hij gevangen zat in een Jappenkamp. (‘Kawat’ is Indonesisch voor ijzerdraad en slaat op de omheining van het kamp.)

Burki (1909-1994) blijkt een behoorlijk veelzijdig kunstenaar geweest te zijn: van schitterende, realistische portretten tot strakke cartoons, van alles kwam er destijds uit zijn handen. Gebundeld vormen die beelden, gecombineerd met de teksten die de tekenaar er later bij schreef, nu een waardevol en indrukwekkend oorlogsdocument.

Een mooi verhaal daarbij is hoe Burki de in dit boek getoonde tekeningen van ‘de Jap’ wist te redden. Hij verpakte ze in “hospitaaldoek, zinken bus en teakhouten kist”, een pakket dat door een mede-gevangene begraven werd in het kamp. Een andere Nederlander wist het jaren later weer op te graven, en zorgde dat de tekeningen onbeschadigd weer bij Burki terechtkwamen.

Wat de inhoud betreft, is het gelukkig niet alleen maar ellende wat de klok slaat. Centraal staat vooral de vindingrijkheid van de gevangenen, die met uiterst beperkte middelen heel inventief en creatief allerlei voorwerpen in elkaar weten te knutselen. Zo wordt een aluminium zeepdoosje een schitterend bewerkte sigarettenhouder en een oude autoband een stel slippers. Ook is er in het boekje plaats voor humor, al komt die hier en daar wat oubollig over. Erg is dat overigens niet; het versterkt vooral het gevoel dat je hier echt met een bron uit de oorlogstijd te maken hebt.

Het einde van Achter de kawat wijkt wat af van de rest van het boek. Dit deel bestaat namelijk vooral uit tekst, met nauwelijks beeldmateriaal. Niet zo vreemd ook, want Burki had na zijn zorgvuldig gedocumenteerde verblijf in het Jappenkamp wel wat anders aan zijn hoofd dan tekenen. Hij werd met andere gevangenen verscheept naar Japan (“als haringen in een ton”), leed schipbreuk, werd opgepikt door een walvisvaarder, moest dwangarbeid verrichten in Nagasaki, overleefde de atoombom op die stad, en werd daarna gered door de Amerikanen. Een spectaculaire ontknoping, haast op het ongeloofwaardige af, die de vraag doet rijzen: ‘Waar blijft de film?’

paperback | 175 pagina’s | Xtra | € 15,- | ISBN 978 90 7776 699 6

Wie de kamptekeningen van Burki in het echt wil zien, kan tot en met 5 september 2010 terecht in het Museon te Den Haag. Klik hier voor meer informatie.