28 november 2025 17:00
Simulatie van de verdeling van donkere materie in het heelal. Beeld: Volker Springel/Max Planck Institute For Astrophysics/CC BY-SA 4.0.
In deze rubriek tipt de redactie elke week wat de beste of interessantste artikelen op de website waren. Deze keer: eigenaar van mysterieuze voetbotten gevonden, huiskatten werden later gedomesticeerd dan gedacht, en voor het eerst donkere materie gezien?
In 2009 vonden paleo-antropologen 3,4 miljoen jaar oude voetbotten van een vroege mensachtige in Burtele in Ethiopië. Dit was groot nieuws. Wetenschappers gingen ervan uit dat er in die periode slechts één mensachtige in dit deel van Noordoost-Afrika leefde: Australopithecus afarensis, bekend van het wereldberoemde skelet Lucy en waarschijnlijk de voorouder van alle latere mensachtigen, waaronder de moderne mens (Homo sapiens). Maar de acht voetbotten bleken van een andere, nog onbekende soort te zijn.
Om een nieuwe mensachtige te kunnen beschrijven, heb je tanden of fragmenten van een schedel nodig. De eigenaar van de Burtele-voet bleef daardoor een mysterie. Onderzoekers vonden later in hetzelfde gebied tanden en kaakbotten. In 2015 beschreven ze daarmee wél een nieuwe soort: Australopithecus deyiremeda. Het was toen alleen nog niet duidelijk of de mysterieuze voet ook bij deze mensachtige hoorde.
De afgelopen tien jaar hebben de onderzoekers nog meer fossielen ontdekt, waardoor ze er nu wel vrij zeker van zijn dat de Burtele-voet van Au. deyiremeda was. Dat schrijven ze in Nature.
De katten die tegenwoordig bij ons in huis wonen en graag glazen en andere objecten van tafels duwen, lijken nog altijd sterk op de wilde katten waarvan ze afstammen. Wetenschappers noemen ze soms dan ook semi-gedomesticeerd. Waar en wanneer deze semi-domesticatie plaatsvond, is nog altijd een punt van discussie. Deze week is er een nieuw onderzoek gepubliceerd in Science, waaruit blijkt dat huiskatten duizenden jaren later in Europa arriveerden dan gedacht.
Al eeuwenlang bekijken astronomen de kosmos en bestuderen ze onder andere planeten, sterren, sterrenstelsels en gaswolken. Maar het heelal bestaat slechts voor 5 procent uit deze objecten. De rest is donkere materie (27 procent) en donkere energie (68 procent).
Deze componenten zijn enorm mysterieus. Ze zenden zelf geen licht uit, en absorberen ook geen licht. Ze zijn daarom niet te zien. Astronomen weten alleen dat ze bestaan doordat hun zwaartekracht en energie invloed hebben op licht en zichtbare materie.
Maar de Japanse astronoom Tomonori Totani claimt nu voor het eerst toch donkere materie te hebben gedetecteerd. Hij schrijft erover in het vakblad Journal of Cosmology and Astroparticle Physics.
Niet iedereen is het daarmee eens
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
