Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De Drieklovendam in China is een kolossale constructie die je als een modern wereldwonder kunt beschouwen. Maar niet iedereen was er blij mee.
China is begonnen aan de bouw van ’s werelds grootste dam. De waterkrachtcentrale in de Yarlung Tsangpo-rivier moet drie keer zoveel stroom produceren als de Drieklovendam – de grootste dam van China en de wereld. Hij zal jaarlijks 300 miljard kilowattuur opwekken. Dat is ongeveer gelijk aan het totale stroomverbruik van het Verenigd Koninkrijk.
Buurlanden India en Bangladesh maken zich zorgen, omdat de Yarlung Tsangpo vanuit China naar die twee landen stroomt. Zij zijn bang dat China politieke druk zou kunnen uitoefenen door minder water door te laten. In het land zelf zijn er zorgen over de hoeveelheid mensen die moeten verhuizen vanwege de dam.
De bouw van de Drieklovendam was ook al niet zonder controverse. De eerste aflevering in onze serie ‘Wereldprojecten’ ging hierover. Het volledige verhaal uit KIJK 11/12-2023 lees je nu gratis hieronder.
Energieopwekker
Wanneer je als kind weleens hebt geprobeerd om een dam te bouwen in een stroompje, weet je hoe lastig het is om water te temmen. Toch doet de mensheid dat al heel lang. De eerste dammen verrezen drieduizend jaar geleden al in wat we nu de Vruchtbare Halvemaan of de Vruchtbare Sikkel noemen; een gebied in het Midden-Oosten dat (delen van) het huidige Egypte, Israël, Palestina, Jordanië, Koeweit, Libanon, Syrië, Irak, Iran en Turkije omvat. Daar waar jagers-verzamelaars zich voor het eerst begonnen te vestigen en de akkerbouw werd geboren, was het handig om water vast te houden om gewassen te kunnen bewateren.
Later werden er ook dammen gebouwd om overstromingen tegen te gaan en scheepvaart mogelijk te maken of te verbeteren. Toen tijdens de industriële revolutie turbines werden ontwikkeld, kregen dammen er een belangrijke functie bij: die van energieopwekker.
Lees ook:
- Beïnvloedt de Chinese Drieklovendam de aardrotatie?
- Dammen hebben de polen van de aarde meer dan een meter verplaatst
Economische crisis
Al die functies komen samen in de Chinese Drieklovendam, een omstreden moloch van 2335 meter lang en 185 meter hoog, opgetrokken uit 28 miljoen kubieke meter beton en 463 miljoen kilo staal. Het idee voor een dam in de Yangtze-rivier was, toen China daar begin jaren negentig serieus mee aan de slag ging, niet kakelvers. Al in de jaren twintig waarde het ambitieuze plan rond binnen de Chinese Nationalistische Partij, maar het kwam toen niet echt van de grond.
In 1944 werd het idee licht afgestoft toen John L. Savage, een Amerikaanse damexpert van het U.S. Bureau of Reclamation, door China werd uitgenodigd om veldonderzoek te doen naar de beste locatie. Twee jaar later kreeg zijn werkgever opdracht om de dam te ontwerpen en werden er meer dan vijftig Chinese technici naar de Verenigde Staten gestuurd om hieraan mee te werken. Maar door een diepe economische crisis en het heropleven van de Chinese burgeroorlog besloot de regering om de plannen in 1947 toch weer in een la te schuiven.
Enorme watermassa
In 1953 vonden de voorstanders een gewillig oor bij de Chinese leider Mao Zedong. Die werd een jaar later bij het nemen van een beslissing geholpen door enorme overstromingen van de Yangtze, waarbij meer dan 30.000 mensen omkwamen. Weer een jaar later werd er serieus werk gemaakt van de dam, vanwege de nieuwe politieke wind dit keer niet met de Amerikanen, maar met de steun van Russische experts.
Het hoofddoel was nog steeds om overstromingen tegen te gaan, maar de voorstanders zagen meer voordelen. Zo zou een enorm stuwmeer en het verhoogde waterpeil in de Yangtze ervoor zorgen dat zeeschepen maar liefst 2250 kilometer dieper landinwaarts konden varen en dat zou de handel in het binnenland vergemakkelijken. Bovendien kon een ingebouwde waterkrachtcentrale de broodnodige stroom leveren aan Centraal-China.
Mao zag het wel zitten en gaf opdracht voor een aantal nieuwe haalbaarheidsstudies. In afwachting daarvan schreef hij er het gedicht ‘Zwemmen’ over:
Grote plannen zijn in de maak:
een brug zal het noorden en het zuiden overspannen
en een diepe kloof veranderen in een doorgaande weg;
stenen muren zullen stroomopwaarts naar het westen staan
om Wuhans wolken en regen tegen te houden tot er een glad meer ontstaat in de smalle kloven;
de berggodin, als ze er nog is, zal zich verbazen
over een wereld die zo veranderd is
De nadelen waren overigens net zo duidelijk als de voordelen. Een van de belangrijkste was dat zo’n 1,3 miljoen mensen in meer dan 1500 steden en dorpen langs de rivier zouden moeten verkassen om plek te maken voor het stuwmeer.
Dat was ook buiten China wel vaker gebeurd. Rond de tijd dat de bouw van de Drieklovendam uiteindelijk van start ging, in 1995, deed de World Commission on Dams onderzoek naar de ecologische, sociale en economische gevolgen van grote dammen. Daaruit bleek dat er wereldwijd toen al 40 tot 80 miljoen mensen ontheemd waren geraakt door de bouw van zo’n waterkering.
Een ander bezwaar was dat de dam prachtige landschappen en meer dan 1200 historische en archeologische vindplaatsen onder water zou zetten. Critici waren bovendien bang dat het reservoir vervuild zou raken door afvalwater van steden en industrieën, en dat de enorme watermassa voor aardbevingen en aardverschuivingen zou zorgen.
Tot slot bleek uit berekeningen dat een aantal kleinere, veel goedkopere en minder problematische dammen op de zijrivieren van de Yangtze samen evenveel energie zouden kunnen opwekken als de Drieklovendam. En die zouden de overstromingen van de rivier even goed onder controle kunnen houden.
Multifunctioneel
Nu staat de Chinese regering er niet om bekend moeite te hebben met het doorhakken van ingewikkelde knopen. Maar de Drieklovendam bleek toch een lastige puzzel; eentje die de voor- en tegenstanders ervan meer dan veertig jaar lang in evenwicht zou houden. In 1992 slaagde premier Li Peng erin, geholpen door opnieuw een overstroming en nog eens 3000 slachtoffers, de plannen ter goedkeuring aan het Nationale Volkscongres voor te leggen.
Normaal gesproken worden beslissingen er daar gewoon doorheen gehamerd, maar dit keer was de weerstand opvallend groot en waren de marges dun: 1767 leden stemden voor, 177 tegen en 664 onthielden zich van stemming. Daarmee werd het minimum aantal van 1755 met slechts twaalf stemmen overstegen.
Maar het was genoeg. Het goedgekeurde project omvatte een multifunctionele dam – voor overstromingsbeheer, energieopwekking en scheepvaart – die in drie fasen zou worden gebouwd. In 1993 werd begonnen met het aanleggen van toegangswegen en de elektriciteitsleidingen naar de locatie. In de tussentijd maakte de Chinese overheid omgerekend 65 miljoen euro vrij voor een versnelde bergingsactie waarbij archeologen op een kleine duizend locaties opgravingen deden. Bij elkaar werden daarbij 200.000 artefacten gevonden, waarvan er 13.000 als bijzonder waardevol werden beschouwd.
Alles is mega
Alles aan het Drieklovenplan was gigantisch. De betonnen dam zou een stuwmeer creëren van 175 meter diep en zo’n 2,3 kilometer breed. Dat was genoeg voor een watervoorraad van 39,3 miljard kubieke meter, met een overcapaciteit om in geval van hevige regenval 22,1 miljard kubieke meter extra op te kunnen vangen. Daarmee zou de Yangtze niet gemiddeld één keer per tien jaar voor een rampzalige overstroming zorgen, maar hooguit eens in de honderd jaar.
Er kwamen sluizen die schepen tot 10.000 ton in een uur of vier voorbij de dam brengen. Voor een snellere passage kunnen schepen tot 3000 ton (het plan was 9000 ton, maar dat bleek te ingewikkeld) een lift gebruiken van 120 meter lang, 18 meter breed en 3,5 meter diep, die ze binnen een halfuur over de dam tilt.
Twee elektriciteitscentrales met in totaal 32 hydroturbines – veertien aan de noordkant, twaalf aan de zuidkant en nog eens zes in de ondergrondse energiecentrale – maken de Drieklovendam met een geïnstalleerd vermogen van 22.500 megawatt de grootste waterkrachtcentrale ter wereld.
Financieel gezien werd het een enorm succes. De Chinese regering schatte vooraf dat het project 180 miljard yuan (nu zo’n 23 miljard euro) zou kosten. Dat werd uiteindelijk 203 miljard yuan (ongeveer 26 miljard euro), waarvan een kleine 9 miljard euro alleen al voor het herhuisvesten van honderdduizenden mensen naar andere delen van China.
Maar: in 2009 werd berekend dat, als de dam dat jaar volledig operationeel zou worden, de totale kosten binnen tien jaar zouden zijn terugverdiend. Door de installatie van zes extra turbines om de stroomproductie nog wat verder op te schroeven, viel dat plan in het water; pas in 2012 was de Drieklovendam volledig operationeel. Desondanks was hij al op 20 december 2013 afbetaald. Financieel gezien dikke prima dus. Helemaal als je bedenkt dat de hoeveelheid vracht die over de Yangtze werd vervoerd, toenam van 10 miljoen ton tot 100 miljoen ton. Daardoor namen de transportkosten van goederen tussen de kust en het achterland met meer dan 30 procent af.
Bovendien levert de Drieklovendam schone energie op; in 2020 een recordhoeveelheid van 111,8 terawattuur. (Ter vergelijking: volgens het CBS schommelt het jaarlijkse stroomverbruik van heel Nederland rond de 120 terawattuur, ofwel 120 miljard kilowattuur.) Dat bespaart jaarlijks miljoenen tonnen kolen en uitstoot van enorme hoeveelheden CO2 , stikstof en ander onplezierig spul.
360 miljoen mensen
Toch blijft de dam omstreden. Het toegenomen aantal aardbevingen in het gebied wordt er waarschijnlijk terecht aan toegeschreven. Het verhoogde waterpeil in de Yangtze zorgt langs de oevers van het stuwmeer voor meer erosie, waardoor jaarlijks 40 miljoen ton sediment in de rivier belandt en zich in het stuwmeer ophoopt. Dat zou daardoor langzaam dichtslibben. Stroomafwaarts is er juist een gebrek aan sediment dat voor problemen zorgt. Bijvoorbeeld in Shanghai, 1600 kilometer verderop, waar het uitblijven van het rivierslib voor een instabielere bodem zorgt.
En dan is er nog de meer dan een miljard ton aan afvalwater die jaarlijks in de Yangtze wordt geloosd. Voor de bouw van de dam verdween dat naar zee. Nu hoopt het zich op in het stuwmeer, met alle gevolgen van dien voor het ecosysteem dat door de aanleg toch al een enorme tik kreeg.
Nog eentje dan? De dam houdt 39,3 kubieke kilometer (!) water tegen. Als die barrière het begeeft – bijvoorbeeld door een terroristische aanslag of een raketaanval tijdens een militair conflict – en als dat water stroomafwaarts dendert, is dat een rechtstreekse bedreiging voor 360 miljoen mensen langs de oevers van de Yangtze. Dan zou de berggodin uit Mao’s gedicht zich pas echt verbazen over een wereld die zo veranderd is.
Openingsbeeld: Nurphoto/Getty Images