Jan Hoeijmakers is ervan overtuigd: minder eten verlengt je leven. Hoe dat zit? Volgens hem blijft het DNA beter intact bij een soberdere leefstijl. En minder schade aan het DNA betekent minder veroudering, zo stelde de Rotterdamse geneticus al twintig jaar geleden. Deze theorie leverde hem destijds flink wat scepsis en zelfs pesterijen op.

Jan Hoeijmakers loopt gedecideerd naar het prikbord, grist er een A4’tje in een plastic hoesje van af en legt het op tafel. In het oog springt een kort gedicht dat begint met: Snippity snippity dr. Jan Hoeijmakers. “Echt ongehoord dit”, zegt de moleculair geneticus in zijn werkkamer op de zevende verdieping van de onderzoekstoren van het Erasmus MC. “Ik kon het niet geloven.”

Het gedicht – snippity betekent neerbuigend of korzelig – drijft de spot met Hoeijmakers’ theorie van veroudering en stond afgedrukt in het gerenommeerde wetenschappelijk tijdschrift Aging Cell. Het was geschreven door hoofdredacteur en onderzoeker Richard Miller, tevens een kopstuk in de verouderingswereld. Hoeijmakers: “Ik dacht: moet ik nou ook een gedicht insturen? Maar zo laag wilde ik niet zinken.”

Het incident vond plaats in 2004, toen de gevierde geneticus en zijn Rotterdamse onderzoeksgroep er meer en meer van overtuigd raakten dat veroudering wordt veroorzaakt door schade aan het DNA. “Zeker tien jaar lang heeft dat gedicht ons dwars gezeten en kregen we onze artikelen moeilijk gepubliceerd. Maar inmiddels is het belang van DNA-schade diep in vakkringen doorgedrongen.”

Lees ook:

• Deze kwallensoort transformeert terug in een jongere versie van zichzelf
• Waardoor worden sommige schildpadden zo oud?

Reparatieploegen

Ons erfelijk materiaal loopt elke dag gigantisch veel beschadigingen op. Tot honderdduizend per dag, in elke cel, zegt Hoeijmakers, die voor zijn ontdekkingen op dit terrein in 1998 de Spinozapremie ontving, de belangrijkste wetenschappelijke prijs in Nederland. Breuken, gaten, ontbrekende of misvormde bouwstenen. DNA-schade is er in vele soorten en maten, en kan ontstaan door zonlicht, röntgenstraling, voeding of zuurstofradicalen, schadelijke moleculen die vrijkomen bij de energieproductie in de cel. “Zelfs water, waar een cel nota bene voor twee derde uit bestaat, reageert spontaan met DNA.”

De meeste schade wordt snel gerepareerd; sommige eiwitten doen niets anders dan manco’s en defecten opsporen. “Dat is van levensbelang. Zonder deze ‘reparatieploegen’ zouden we de embryonale fase al niet overleven. Toch valt niet alles te herstellen. Soms is het erfelijk materiaal te ernstig toegetakeld.” En dan kunnen er twee dingen gebeuren, zegt de emeritus hoogleraar.

Dit is het begin van het interview met Jan Hoeijmakers. Het hele artikel lees je in het extra dikke zomernummer van KIJK. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: