Hoewel aidsmedicatie afgelopen decennia steeds beter werd, bleef volledige genezing of vaccinatie een brug te ver. Vorig jaar bracht een krachtig medicijn nieuwe hoop. Ook vaccinonderzoekers zijn een nieuwe weg ingeslagen. Komt de brug dan toch in zicht?

In het Westen, met goede toegang tot medische zorg, is hiv tegenwoordig een ziekte waarmee je oud kunt worden. Maar in talloze landen is het nog steeds een gevaarlijke sluipmoordenaar. In 2024 overleden volgens de WHO 630.000 mensen wereldwijd aan ‘hiv-gerelateerde oorzaken’, wat betekent dat hiv is overgegaan in aids en het afweersysteem ziekten als longontsteking en griep niet meer aankon.

In datzelfde jaar leefden bijna 41 miljoen mensen met hiv, waarvan 65 procent in een Afrikaans land. Dat zij niet van hulp verzekerd zijn, werd pijnlijk duidelijk toen Trump begin dit jaar een streep zette door het succesvolle programma PEPFAR (President’s Emergency Plan for AIDS Relief). Voor massa’s mensen wereldwijd was hun broodnodige dagelijkse medicatie ineens moeilijk verkrijgbaar geworden.

Lees ook:

• Hiv-medicijn is dé doorbraak van het jaar volgens vakblad Science
• 99 procent bescherming: zo voorkomt PrEP een besmetting met hiv

Veelbelovend medicijn

Een geneesmiddel dat mensen in één klap van het virus afhelpt of een vaccin dat gezonde mensen ertegen beschermt zou meer dan welkom zijn. Wetenschappers liepen hierin de afgelopen decennia continu doodlopende paden in. In 2021 moest het Nederlandse farmaceutische bedrijf Janssen & Janssen na een grootschalige studie in Zuidelijk Afrika concluderen dat hun vaccin weinig teweegbracht. Een jaar eerder was hetzelfde gebeurd met een Amerikaans vaccin dat eind jaren nul in Thailand bescheiden bescherming van zo’n 30 procent leek te bieden. 

Maar nu lijkt een hiv-medicijn genaamd lenacapavir wél te kunnen voorkomen dat mensen het virus oplopen. Twee keer per jaar een spuitje lenacapavir biedt honderd procent bescherming, was vorig jaar de conclusie uit een studie onder duizenden meisjes van 16 tot 26 jaar uit Zuid-Afrika en Oeganda – een risicogroep die niet altijd in de positie is zichzelf te beschermen. In een andere studie, later dat jaar, zag het er opnieuw goed uit: van de 1819 mannen en vrouwen uit vier werelddelen hadden er slechts twee hiv opgelopen. Daarmee werkt het middel minstens zo goed als andere zogenoemde PrEP-medicatie die mensen uit risicogroepen kunnen krijgen ter preventie. Met als grote verschil dat je niet dagelijks pillen hoeft te slikken.

Het Amerikaanse blad Science riep lenacapavir afgelopen jaar uit tot ‘doorbraak van het jaar’. Niet alleen vanwege die lange werkingsduur van zes maanden, maar ook doordat het middel hiv op een nieuwe manier aanvalt. Het richt zich op de eiwitmantel, een soort beschermingsschild rondom het genetisch materiaal. Veel andere virussen hebben ook zo’n schild, merkte Science op, dus de techniek kan ook bij andere ziekten interessant zijn. In het geval van hiv lijkt het alvast een krachtig nieuw wapen om een virus te beteugelen dat zich moeilijk laat temmen. Al blijft een vaccin voor velen de heilige graal.

Dit is het begin van het verhaal over de strijd tegen hiv. Lees het hele verhaal in KIJK 10-2025. Bestel deze editie in onze webshop.

Tekst: Anouk Broersma

Beeld: Getty Images

Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.

Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!

Ga naar de aanbieding!