Tussen 250.000 en 125.000 jaar geleden lag de helft van Nederland onder een ijskap van honderden meters dik. De gemiddelde jaartemperatuur was toen -10 graden Celsius, terwijl dat nu ongeveer 10 graden is. Hoe komt het dat er van dit soort ijstijden zijn geweest?
Om dat te begrijpen, kijken we eerst naar variaties in de baan van de aarde om de zon. Die wordt op tijdschalen van honderdduizenden jaren afwisselend wat ovaler en dan weer wat ronder. De aarde staat dus soms verder van de zon af en ontvangt in die periodes minder zonne-energie in de vorm van licht en warmte.
Daarnaast is de as waar de aarde omheen draait gekanteld, maar niet altijd evenveel; hij wiebelt langzaam. Ook de richting waar de aardas heen wijst, verandert in cycli van tienduizenden jaren. Beide factoren bepalen hoe de zonne-energie over de aarde wordt verdeeld. Het noordelijk halfrond ontving hierdoor bijvoorbeeld in de afgelopen 2,5 miljoen jaar gedurende meerdere periodes relatief weinig zonnewarmte, waardoor de ijskappen konden aangroeien. Als zulke periodes langer dan een paar duizend jaar duren, spreken we van een ijstijd.
Lees ook:
- Deze piercing was al populair in de ijstijd – ook bij kinderen
- Intact wolvenwelpje uit de IJstijd gevonden in Canada
Feedback
Hoewel deze astronomische factoren de belangrijkste oorzaken van ijstijden zijn, zorgen zogenaamde feedbackmechanismen ervoor dat veranderingen in het klimaat zichzelf kunnen versterken. Bijvoorbeeld: als er veel sneeuw ligt, kaatst een deel van de zonnestraling door het witte spul terug de ruimte in en wordt het nog kouder. Omgekeerd kan het smelten van sneeuw de ondergrond verwarmen, wat weer leidt tot het vrijkomen van broeikasgassen die het klimaat verder opwarmen.
Deze vraag kon je vinden in KIJK 4/2025.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze special geven we antwoord op 172 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.
Tekst: Dennis Voeten
Beeld: Nigel Killeen/Getty Images