Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Voor het eerst hebben wetenschappers wormentorens waargenomen. De beestjes maken die bouwsels om zo naar voedselrijke plekken te liften.
Van de zee en rivieren tot aan tropische bossen en poolgebieden: rondwormen komen overal ter wereld voor. Er zijn zo’n 25.000 soorten beschrijven, maar waarschijnlijk bestaan er minstens 10 miljoen soorten. De diertjes zijn piepklein en bezitten geen ledematen om ze snel van A naar B te brengen. Dat is lastig wanneer het voedsel op is.
Maar de Caenorhabditis elegans-worm heeft daar wat op bedacht. Tientallen individuen klitten in elkaar en vormen zo een toren die zich vastgrijpt aan een passerend insect voor een lift. Dat tonen onderzoekers van het Max Planck Institute of Animal Behavior aan in het wetenschappelijke tijdschrift Current Biology.
Rottend fruit
Lange tijd werd al gedacht dat wormen zich opstapelden om torens te bouwen, maar het bewijs ervoor ontbrak. Zulke aggregaties van individuen zijn namelijk zeldzaam in de natuur. Alleen van slijmzwammen, vuurmieren en spintmijten was zeker dat ze zich op deze manier gezamenlijk kunnen voortbewegen.
Serena Ding en haar collega-biologen besloten het bijzondere gedrag na te gaan bij rondwormen. Ze onderzochten maandenlang rottend fruit van boomgaarden met behulp van een digitale microscoop en troffen daar inderdaad verscheidene wormentorens aan. Een paar ervan werden naar het lab gebracht om ze verder te bestuderen.
Superorganisme
Hoewel het in en op de rottende appels en peren krioelden van de rondwormen, bleek het alleen C. elegans te zijn die torens vormden. Het ging dan om de dauerlarven van deze wormensoort. Dit zijn larven die zich in een soort rusttoestand bevinden. Zo’n schijndood zie je bijvoorbeeld in tijden van voedselschaarste.
De individuen van de dauertorens bewogen zich gezamenlijk, ongeveer zoals een enkele worm wanneer hij op zijn ‘staart’ staat. In het lab reageerden de ‘superorganismes’ op aanraking en kwamen ze los van het oppervlak en grepen bijvoorbeeld een fruitvliegje dat langs vloog.
12 uur intact
Ding en haar team wilden de torenbouw ook live aanschouwen in het lab. En dus zetten ze een grote hoeveelheid C. elegans-wormen bij elkaar in voedselarme labschaaltjes. Binnen twee uur begonnen de wormen zichzelf inderdaad op te stapelen tot bouwsels met ‘armen’ die in de lucht ‘voelden’ en ‘grepen’. De torens bleven zeker 12 uur intact.
Sabotage?
In het lab bleken niet alleen de dauerlarven het torenvormgedrag te vertonen. Ook de volwassen exemplaren en larven in elk ander stadium van C. elegans konden er wat van. Dit suggereert volgens Ding en collega’s dat deze manier van verplaatsing een heel algemene overlevingsstrategie is voor de soort.
De individuele wormen bleken geen onderscheidende rollen aan te nemen. Met andere woorden: de beestjes die aan de basis van de toren stonden, gedroegen zich niet anders dan hun soortgenoten aan de top. Een heel gelijkwaardig bouwsel dus. Althans in het lab. In het wild kan het heel anders zijn, suggereren de onderzoekers. Dan zou er sprake kunnen zijn van wormen die meewerken en andere die de boel saboteren. Dit wil het team verder gaan onderzoeken.
Bronnen: Current Biology, Max Planck Institute of Animal Behavior
Beeld: Perez et al. (2025) Current Biology