17 november 2025 17:00
Een werkster van de gele weidemier. De kolonie van deze mierensoort wordt soms overgenomen door andere soorten. Beeld: Bakos Adam/iNaturalist.
Een mierenkolonie starten is veel werk. Sommige koninginnen infiltreren daarom de kolonie van een andere soort en plegen een coup.
Een koningin zonder eigen onderdanen bestudeert vanaf een afstandje het succesvolle koninkrijk van een andere koningin. Vol jaloezie smeedt ze in het geheim een plan om haar van de troon te stoten. Ze vermomt zichzelf en dringt het koninkrijk binnen, waar ze de onderdanen misleidt om hun eigen koningin te doden. Vanaf nu is zij de baas.
Dit scenario is niet de plot van een spannend boek, maar het onderwerp van een wetenschappelijk artikel in het vakblad Current Biology. Onderzoekers schrijven dat parasitaire koninginnen van de mierensoorten Lasius orientalis en Lasius umbratus (schaduwmier) de kolonies van Lasius flavus (gele weidemier) en Lasius japonicus infiltreren en een staatsgreep plegen.
Lees ook:
Mieren vertrouwen sterk op geuren; ze herkennen binnendringers in hun kolonie bijvoorbeeld doordat die een andere geur hebben. Een infiltrerende koningin verzamelt daarom eerst de geur van de kolonie door werksters te doden die buiten lopen. Daarna kan ze undercover naar binnen.
Vervolgens gaat ze op zoek naar de koningin en spruit een meurend goedje over haar heen. De onderzoekers vermoeden dat dit mierenzuur is, een chemische stof die bepaalde mieren gebruiken als verdedigingswapen. Dit middeltje verbloemt de eigen geur van de koningin en zorgt ervoor dat ze zelfs vies en gevaarlijk ruikt. De werksters die haar normaal beschermen – haar eigen kinderen – beschouwen haar nu als vijand en gaan in de aanval.
De parasitaire koningin ontvlucht direct de plaats delict. Na de aanslag ruikt ze zelf ook nog een beetje naar mierenzier, en als de werksters dat merken, zullen ze haar ook meteen aanvallen. Toch keert ze af en toe terug om de koningin opnieuw onder te spuiten, totdat de werksters haar hebben gedood.
Als de rust is teruggekeerd, legt ze haar eigen eitjes. De werksters, op zoek naar een nieuwe koningin om te dienen, zullen haar en haar nakomelingen verzorgen – ondanks dat de parasitaire koningin een andere mierensoort is. Zo sticht ze haar eigen kolonie, zonder zelf het zware werk te hoeven doen. En tegen de tijd dat de originele werksters sterven, heeft ze genoeg eigen werksters die haar verzorgen.
In onderstaande video zie je hoe werksters hun eigen koningin doden na een aanval van de parasitaire koningin.
Matricide, het vermoorden van of eten van je eigen moeder, komt niet vaak voor in de natuur. Hoewel dat op eerste gezicht ook evolutionair nadelig lijkt, biedt het wel degelijk voordelen. Het voedt bijvoorbeeld de jongen, waardoor die een grotere overlevingskans hebben en kunnen investeren in hun eigen nakomelingen.
“Tot nu toe zijn er slechts twee soorten matricide bekend, waarbij ofwel de moeder ofwel het nageslacht baat heeft. In deze nieuwe vorm heeft geen van beiden baat; alleen de parasitaire derde partij”, zegt Keizo Takasuka, een van de onderzoekers, in een persbericht.
Mierensoorten die de kolonies van andere soorten overnemen door geur als dekmantel te gebruiken, zijn al vaker beschreven door wetenschappers. Er zijn veel voorbeelden van parasitaire koninginnen die een kolonie binnendringen en direct de koningin vermoorden. Het was zelfs al bekend dat werksters soms hun koningin doden in de aanwezigheid van een parasiet, maar dit is de eerste keer dat wetenschappers beschrijven hoe dit precies in zijn werk gaat.
Bronnen: Current Biology, Cell Press via EurekAlert!
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
