09 oktober 2025 20:00
Naakte molratten kunnen wel 37 jaar worden en zijn daarmee verreweg de langstlevende knaagdieren. Wat is hun geheim?
In de natuur lijkt er een regel te zijn: grote dieren worden over het algemeen ouder dan kleine dieren. Een Afrikaanse olifant kan in het wild bijvoorbeeld wel 70 jaar worden, terwijl een muis hooguit drie jaar oud wordt – in het wild sterven ze overigens vaak al eerder doordat ze veel natuurlijke vijanden hebben. Maar er bestaan uitzonderingen op de regel en een daarvan is de naakte molrat. Dit knaagdier van slechts zo’n 8 tot 10 centimeter lang kan wel 37 jaar oud worden – ongeveer tien keer ouder dan dieren van vergelijkbare grootte. Bovendien krijgen naakte molratten bijna nooit kanker.
De lange levensduur van dit beestje is het resultaat van tientallen aanpassingen en die zijn nog lang niet allemaal bekend. In het tijdschrift Science schrijven wetenschappers nu dat naakte molratten een eiwit hebben dat beschadigd DNA helpt herstellen.
Lees ook:
DNA-schade kan de levensduur van een organisme flink verkorten. Het leidt bijvoorbeeld tot mutaties die op hun beurt kunnen leiden tot kanker. Daarnaast veroorzaakt het ontstekingen en die versnellen het verouderingsproces flink. Het is al bekend dat bepaalde eiwitten die het herstel van beschadigd DNA bevorderen actiever zijn in naakte molratten.
De onderzoekers van deze nieuwe studie vroegen zich daarom af of eiwitten die juist nadelig zijn voor DNA-herstel minder actief zijn. Ze keken specifiek naar het eiwit cGAS. Dit speelt bij mensen een belangrijke rol in het immuunsysteem, maar remt ook het herstelproces van beschadigd DNA.
Opvallend genoeg bleek cGAS juist actiever te zijn in naakte molratten. De onderzoekers ontdekten dat vier mutaties ervoor zorgden dat het eiwit minder snel werd afgebroken en dus langer aanwezig was. Toch was dat niet nadelig voor het DNA-herstel. Het gemuteerde cGAS bleek namelijk de activiteit van andere eiwitten die betrokken zijn bij een belangrijk DNA-reparatieproces juist te bevorderen.
De onderzoekers zagen dat individuele cellen van naakte molratten in petrischaaltjes in het lab meer DNA-schade opliepen als ze geen cGAS hadden. Ze lieten ook zien dat fruitvliegen met het gemuteerde cGAS langer leefden dan soortgenoten met de variant zonder de vier mutaties. Hiermee lijkt het aannemelijk dat het eiwit in ieder geval deels verantwoordelijk is voor de opmerkelijk lange levensduur van naakte molratten.
Vervolgonderzoek kan kijken of cGAS ook is gemuteerd in andere dieren die onverwacht lang leven, zoals sommige vleermuissoorten. En mogelijk is het eiwit ook een interessant doelwit om menselijke veroudering af te remmen.
Naakte molratten leven in Oost-Afrika, voornamelijk in Kenia, Ethiopië en Somalië. Ze brengen in principe hun hele leven onder de grond door, in burchten die ze zelf hebben gegraven. Daar vormen ze een eusociale samenleving, wat betekent dat ze net als bijen en mieren een koningin en werkers hebben. Naakte molratten zijn samen met Fukomys damarensis (een molrat) voor zover bekend de enige eusociale zoogdieren.
Bronnen: Science, Science Perspective
Openingsbeeld: Evgeniya Moskova/iStock/Getty Images
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
