In onder andere het Brabants zijn er maar liefst drie bepaalde lidwoorden: daar krijgen mannelijke woorden een eigen lidwoord, namelijk ‘den’. Waarom is dat?

In het Nederlands kun je zelfstandige naamwoorden in twee groepen verdelen: onzijdige woorden, en woorden die mannelijk of vrouwelijk zijn. De eerste categorie krijgt het lidwoord ‘het’ (het magazine), voor groep twee gebruiken we ‘de’ (de KIJK). We laten het ‘onbepaalde’ lidwoord ‘een’ even buiten beschouwing.

Lees ook:

• Waarom bestaat er geen universele gebarentaal?
• Wat is het verschil tussen taal, dialect en accent?

Drie lidwoorden

In onder andere het Brabants zijn er maar liefst drie groepen: daar krijgen mannelijke woorden een eigen lidwoord, namelijk ‘den’ (den expert). Het is voor mensen die Nederlands leren al moeilijk genoeg om te weten in welke categorie een woord valt – hebben die Brabanders het nou nóg moeilijker gemaakt? Nee, het is andersom: sprekers van het Nederlands hebben hún taal makkelijker gemaakt.

In de middeleeuwen had het Nederlands (nou ja, de voorloper daarvan, want die taal klonk behoorlijk anders dan het hedendaagse Nederlands) óók drie woordgeslachten. Woorden waren mannelijk, vrouwelijk of onzijdig, en daar hoorden toen nog drie verschillende ‘bepaalde’ lidwoorden bij. Wie Nederlands sprak, wist precies welk lidwoord hij moest kiezen.

Maar in teksten uit de zestiende eeuw vinden we steeds meer foutjes: mensen uit het noordelijke deel van het land wisten niet meer zo goed welke woorden mannelijk of vrouwelijk waren. Uiteindelijk verdween het verschil tussen die woordgeslachten helemaal en gingen die groepen het lidwoord ‘de’ delen. Deze taalverandering ging aan de zuidelijke dialecten voorbij. Brabanders, Limburgers en Vlamingen bleven gewoon drie lidwoorden gebruiken.

Lekker Brabants

Maar let op: plot twist! Jonge dialectsprekers uit het zuiden weten inmiddels ook niet meer altijd precies in welke groep een woord valt – ze horen als kind te weinig dialect om het goed te leren.

Jonge Brabanders gebruiken daardoor vaak ‘den’ waar het ‘de’ moet zijn, en soms ‘de’ waar het ‘den’ moet zijn. Terwijl in het Nederlands iets verdween, gebruiken Brabanders ‘den’ juist extra vaak. Waarom? Het klinkt zo lekker Brabants! Een échte zuiderling zegt ‘den’.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 7/2019.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar [email protected]. 

Tekst: Sterre Leufkens

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!