Hannibal Barkas is bij het grote publiek vooral bekend als de Carthaagse veldheer die met olifanten de Alpen trotseerde. Maar behalve generaal was hij ook politicus – en die kant van Hannibal is volgens wetenschappers veel interessanter dan zijn Alpenreis.
Hannibal Barkas, de Carthaagse veldheer die in 218 voor Christus met tienduizenden strijders, paarden en olifanten de Alpen overstak, bepaalde bijna eigenhandig de uitkomst van de Tweede Punische Oorlog. In deze titanenstrijd (218-201 v.Chr.) vochten Rome en Carthago om de heerschappij over het Middellands Zeegebied. Hannibal maakte zich hierbij onsterfelijk.
Al drie eeuwen lang speuren onderzoekers naar Hannibals exacte Alpenroute, maar volgens oudheidkundige Jona Lendering kunnen zij zich beter met andere vragen bezighouden. Er zijn maar twee geschreven bronnen beschikbaar die informatie bieden over zijn reis, zegt Lendering. En uit die twee bronnen vallen weinig concrete aanwijzingen te halen.
Slechts twee bronnen noemen Hannibals reis
Het gaat om teksten van Polybios en Livius. Die vertellen allebei hoe Hannibal vanuit Spanje oprukte, over de Pyreneeën, langs de Franse zuidkust en dan érgens de Alpen over ging. De tekst van de Griek Polybios (200-118 v.Chr.) lijkt sterk op de latere versie van de Romeinse geschiedschrijver Titus Livius (59 v.Chr.–17 n.Chr.). Zo sterk, dat sommigen aannamen dat laatstgenoemde Polybios navertelde.
Maar het is ook mogelijk dat de twee auteurs allebei dezelfde bron hebben benut, eentje die niet bewaard is gebleven. Hoe dan ook: zowel Livius als Polybios schreef ter vermaak van het publiek, niet om lezers in de 21ste eeuw van exacte topografische informatie te voorzien. De aanwijzingen die zij in hun teksten geven zijn daardoor niet alleen schaars, maar ook nog eens dubbelzinnig.
Geen hard bewijs voor de route door de Alpen
Als de geschreven bronnen onduidelijk zijn, is er altijd nog archeologisch onderzoek. Maar dat brengt ons in dit geval ook niet verder, aldus Lendering. Hannibals leger droeg bijvoorbeeld geen speciaal uniform, hun wapens hadden geen specifiek stempel.
Alle wapentuig dat we vinden in de Alpen, kan daarom net zo goed van andere legers zijn geweest die in die tijd door de Alpen trokken. Bijvoorbeeld van Gallische stammen of Romeinse legers. Of van Hannibals broer Hasdrubal, die elf jaar later óók de Alpen overstak. Kortom: het gangbare onderzoek, schriftelijk en archeologisch, levert geen hard
bewijs op voor Hannibals route.
Toch laten Hanniballiefhebbers zich niet uit het veld slaan. Zij komen keer op keer met nieuwe claims over diens route, waarna onderzoekers die weer moeten weerleggen, aldus Lendering. Hij heeft liever dat oudheidkundigen hun tijd en energie in andere aspecten van Hannibals leven steken. “Zelfs al komen we erachter welke route hij nam over de Alpen, wat zegt ons dat over het verloop van de oorlog? Interessanter is de vraag wat hij wilde bereiken.”
Dit is een passage uit het artikel ‘Het geval Hannibal’. Het hele verhaal, met onder meer de belangrijke rol die Hannibal ook na de Alpenoversteek speelde in Carthago, vind je in KIJK Geschiedenis 8 van 2025. Deze editie kun je bestellen in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.
Tekst: Gillis Kersting
Beeld: José Luiz Bernardes Ribeiro/Wikimedia Commons