De eerste satelliet, de eerste bemande ruimtevlucht, de eerste zachte landing op de maan: de Sovjet-Unie kreeg het voor elkaar. Maar in de huidige Russische ruimtevaart mislukt bijna elk project. Komt dit ooit nog goed? KIJK reisde af naar Rusland en Kazachstan voor het antwoord op deze vraag.

December 2011. Een groep Nederlandse journalisten reist naar Baikonoer, het Russische lanceercomplex in Kazachstan waar André Kuipers gelanceerd gaat worden. Kuipers en zijn collega’s Oleg Kononenko en Don Pettit geven een laatste persconferentie. De journalisten verdringen elkaar, maar hun vragen zijn aan de makke kant. “Waar verheug je je het meest op?” “Ben je zenuwachtig?”

In schril contrast met Kuipers enthousiast-brave antwoorden zijn de grimmige jongens van de OMON, de Russische ME. Met wapenstokken in de aanslag staan ze voor de zaal, en na de – vroegtijdig afgekapte – vragenronde worden alle buitenlandse journalisten onder dwang naar buiten gebonjourd, de sneeuw in. “Pers mag hier steeds minder”, klaagt Patrick Buzzard, een voormalige marinier uit de VS en een ervaren NASA-man en persbegeleider. Vroeger was het anders, zegt ook Dominique Detain, ESA’s eigen mediaproductieman in Baikonoer. “De teugels worden aangehaald.”

Schuld van Amerika

Helemaal onterecht zijn de Russische zenuwen niet. Want 2011 was bepaald geen topjaar. Vijf van de 35 lanceringen mislukten. Ook in de jaren daarvoor stortten talloze raketten neer en bereikten satellieten hun baan om de aarde niet. En als die satellieten dat wel deden, functioneerden ze beroerd of lieten ze het helemaal afweten.

Dramatisch dieptepunt was het falen van de ambitieuze Marssonde Phobos-Grunt, gelanceerd op 9 november 2011. De sonde (kosten: 134 miljoen euro) had gesteentemonsters van de Marsmaan Phobos moeten halen. Maar kort na de lancering liet Phobos-Grunt niets meer van zich horen, en op 15 januari 2012 stortte hij terug naar de aarde.

Dit is het eerste gedeelte van een artikel uit KIJK 10/2012, in de winkel van 24 augustus tot en met 20 september.

Noot van de redactie:

• Op 6 augustus 2012 mislukte er wéér een Russische lancering; een protonraket slaagde er niet in om twee telecommunicatiesatellieten in een baan rond de aarde te brengen. Helaas werd dit pas bekend toen KIJK 10/2012 al was afgerond. Deze meest recente Russische ‘fail’ is dus niet in het bovenstaande artikel opgenomen.

Erratum:

• In de in KIJK afgedrukte versie van dit artikel staat dat Phobos-Grunt 134 miljard euro kostte. Dat had moeten zijn: 134 miljoen euro.

Meer informatie:

• Russisch ruimtevaarttijdschrift Novosti Kosmonavtiki
• Anatoly Zak: Phobos-Grunt Launch
• Anatoly Zak: Russian space program: a decade review (2010s)
• Reuters: Botched Mars mission shows Russian industry troubles’
• RIA Novosti: Russian president vows to punish space officials’
• Nader Elhefnawy: A Russian resurgence? | The Space Review (10 november 2008) deel 1 – deel 2
• Hyperbola/FlightGlobal: Roscosmos head, Vladimir Popovkin, hospitalised after ‘fight over woman at party’

Tekst: Bruno van Wayenburg

Beeld: NASA