Ze kunnen volgens sommige wetenschappers zien, horen, voelen, praten en zelfs leren. Andere onderzoekers zijn sceptisch en zien deze ‘eigenschappen’ slechts als uitingen van complexe chemische processen. Hoe zit dat nu eigenlijk: hoe slim zijn planten?

Als tomaten- en tabaksplanten stress hebben – wanneer ze bijvoorbeeld worden gesnoeid of te weinig water krijgen – zetten ze het op een ‘gillen’, zo hebben onderzoekers van de Universiteit van Tel Aviv eerder dit jaar vastgesteld. Dat klinkt als het ploppen van bubbeltjesplastic (dat klinkt zo).

Het gaat overigens niet echt om een kreet van pijn; bij droogte of beschadiging vormen zich luchtbellen in de vaatbundels van de planten. Wanneer die knappen, produceren ze het plopgeluid. Alleen dieren met een heel scherp gehoor kunnen deze ultrasone geluidjes horen.

Fascinerend, als je het ons vraagt. Planten lijken meer te kunnen en te doen dan we doorhebben. Nog een paar voorbeelden: ze zouden op meters afstand stromend water en voedselbronnen kunnen vinden, elkaar waarschuwen bij gevaar, en ruilmiddelen aanbieden aan insecten. Er zijn dan ook biologen die planten inmiddels zien als intelligente wezens. Maar niet iedereen is het daarmee eens.

Koppositie pakken

We beginnen met de vraag of planten gezichtsvermogen hebben. Dat ze naar het zonlicht toe groeien is bekend. “Het waarnemen van licht gebeurt met zogenoemde fotoreceptoren, eiwitten die bepaalde golflengtes van licht opvangen en vervolgens van vorm veranderen. Daarna treedt er een cascade van chemische reacties op binnenin de plant, die tot doel hebben de bladeren dichter bij het licht te brengen”, legt plantenfysioloog Charlotte Gommers van de Universiteit Wageningen uit.

Planten weerkaatsen met name het groene en het ver-rode (voor ons onzichtbare) licht, een heel specifiek lichtspectrum dus. “Duikt dat spectrum ineens naast een plant op, dan weet hij dat er concurrentie in de buurt is”, verklaart Gommers. “De plant in kwestie gaat dan vervolgens extra hard in de lengte groeien, om de ‘koppositie’ weer te pakken, waar hij het meeste licht vangt.”

Bioloog Stefano Mancuso en schrijver van het boek Briljant groen ziet deze strijd om het licht als een teken van intelligentie. “Denk je maar eens in”, schrijft Mancuso. “De plant probeert te ontsnappen aan de schaduw van de ander, maar deze snelle, intensieve groei kost energie. Zoveel energie dat het hem zelfs fataal zou kunnen worden als hij het licht uiteindelijk niet bereikt. Net als een ondernemer investeert hij in een riskante operatie met onzekere afloop.” Een boute uitspraak, vindt Gommers. “Het klopt dat het een investering is, maar de keuze van de plant wordt gemaakt op basis van chemische prikkels die worden veroorzaakt door een verandering van het lichtspectrum. Hoe meer prikkels, hoe sterker de reactie.” Over intelligentie kun je volgens Gommers niet spreken.

Sommige mensen beweren ook dat planten kunnen ruiken, proeven, horen en voelen. Bovendien zouden ze met elkaar communiceren. Hoe dat zit, lees je in KIJK 10/2023. Deze editie ligt vanaf donderdag 14 september in de winkel.

Meer informatie:

• Annals of Botany: Plants are intelligent, here’s how
• The Guardian: Mancuso: The secret life of plants: how they memorise, communicate, problem solve and socialise
• KIJK: Schreeuwende planten klinken als bubbeltjesplastic

Beeld: iStock/Getty Images