Een tl-lamp gaat lang mee en is behoorlijk energiezuinig zijn. Maar ook deze lamp geeft het uiteindelijk op en daar heeft KIJK-lezer Michel Legrand een vraag over. Hij mailt: “Een tl-lamp is gevuld met neon, een inert edelgas dat niet oxideert en bijna nergens mee reageert. En toch gaat zo’n tl-buis na enkele tienduizenden uren kapot. Hoe kan dat?”

Dat heeft alles te maken met een essentiële component van de lamp die ooit opraakt. En dat is de zogeheten emitterpasta: een laagje bariumoxide op de elektroden. Maar om te begrijpen wat die pasta doet, moeten we eerst weten hoe een tl-lamp precies werkt.
Paul Brussee van lampenfabrikant Osram legt uit: “De vacuüm gezogen buis wordt niet alleen gevuld met een edelgas, maar ook met een klein beetje kwik, dat na het ontsteken dampvormig wordt. Aan de uiteinden van de lamp zitten twee elektroden, verbonden met de lamppennen die aan weerszijden uit de tl-buis steken. Die elektroden zijn vergelijkbaar met de gloeidraad in een gloeilamp, alleen dan veel dikker en bedekt met emitterpasta.”

Het opstarten van een tl-buis gebeurt met een starter: een buisje neon en een bi-metaaltje. Samen met een voorschakelapparaat wordt zo een spanningspiek opgewekt die de elektroden laat gloeien en de emitterpasta opwarmt. Uit de opgewarmde emitterpasta komen vervolgens elektronen vrij die door de buis schieten. Als zo’n elektron op een kwikatoom botst, komt dat even in een hogere energietoestand en geeft het de energie meteen weer af in de vorm van een ultraviolet foton (lichtdeeltje). Dat ultraviolette licht wordt dan door de fluorescerende laag aan de binnenkant van de buis omgezet in zichtbaar licht.

Eenmaal ontstoken, blijft de tl-buis branden, doordat de elektroden door het ionenbombardement van de gasontlading op temperatuur blijven. Brussee: “Dankzij de emitterpasta kunnen elektronen bij een veel lagere temperatuur uit de gloeidraad ontsnappen dan bij een normale gloeilamp. Maar door het ontsteken van een tl-buis verdampt er steeds een beetje emitterpasta en na verloop van tijd raakt die dus op. Dan worden er bij het opstarten weinig of geen elektronen meer uitgezonden en is de lamp stuk.” Er zijn overigens ook zogenoemde long-life lampen met een dikkere gloeidraad en een grotere hoeveelheid emitterpasta, die nog langer blijven werken.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar [email protected]! Deze vraag verscheen in KIJK 4/2016, die je nog online kunt bestellen!