01 oktober 2025 15:00
Een gravure van dwaallicht uit 1849. Beeld: SSPL/Getty Images.
Wetenschappers denken een verklaring te hebben voor de mysterieuze blauwe lichten die soms boven moerassen te zien zijn.
Al eeuwenlang zien mensen over de hele wereld ’s nachts mysterieuze blauwe lichten boven moerassen dansen. Volgens veel Europese folklore zijn deze dwaallichten de zielen van doodgeboren baby’s. Doordat ze nog niet gedoopt zijn, kunnen ze niet naar de hemel, maar ze worden ook niet naar de hel gestuurd. Ze zouden daarom reizigers naar het water lokken, in de hoop alsnog gedoopt te worden.
En zo bestaan er nog veel meer griezelige verklaringen voor de mysterieuze dwaallichten. Maar de wetenschap heeft ook een theorie. In moerassen ligt veel organisch materiaal dat aan het rotten is, en daarbij ontstaan ontvlambare gassen zoals methaan en fosfine. Als deze gassen verbranden, produceren ze blauwe vlammen: de dwaallichten. Er is wel een probleem met deze theorie: het is nog onduidelijk hoe de gassen spontaan vlam kunnen vatten.
Wetenschappers van onder andere Stanford University hebben daar nu een verklaring voor. In het tijdschrift PNAS schrijven ze dat microbliksem, veroorzaakt door microgasbellen, de benodigde vonk levert.
Lees ook:
De onderzoekers hadden eerder al eens gezien hoe kleine waterdruppels, van slechts enkele micrometers groot, elektrische lading opbouwden en spontaan microscopische vonkjes veroorzaakten. Daarom vroegen ze zich af of een soortgelijk effect zou optreden bij kleine methaanbellen in water.
Dat besloten ze in het lab te testen. Ze bouwden een apparaat met een spuitmondje dat microbellen van methaan en lucht in water blies, vergelijkbaar met gas dat uit een moeras sijpelt.
Terwijl de gasbellen door het water bewogen, veranderde hun vorm en bouwden ze een beetje elektrische lading op. Wanneer twee bellen elkaar ontmoetten, veroorzaakte het verschil in lading een vonk, een soort microbliksem. De onderzoekers konden het licht daarvan registreren met een camera en een fotonenmeter.
In bovenstaande video zie je hoe microbellen van lucht en methaangas soms microbliksems produceren, aangegeven met witte pijlen. Credit: Y. Xia et al/PNAS 2025.
Als de onderzoekers alleen luchtbellen het water in bliezen, zagen ze een beetje licht ontstaan. Maar als ze zowel lucht als methaan gebruikten, registreerden ze meer licht. Bovendien warmde het water een beetje op. Volgens de onderzoekers is het aannemelijk dat die warmte afkomstig was van de verbranding van methaan, op gang gebracht door de microbliksems.
Ze zagen ook uv-licht. Dat is waarschijnlijk afkomstig van de fluorescentie van formaldehyde, een stof die ontstaat als methaan verbrandt.
“Dit onderzoek toont duidelijk aan dat microbellen elektrische ontladingen kunnen produceren”, zegt Antonio Pavão, chemicus bij de Federal University of Pernambuco (Brazilië), tegen Science News. Maar hij is nog niet overtuigd dat dit ook daadwerkelijk het mysterie van de dwaallichten oplost: een moeras is nogal anders dan de experimentele setting in het lab. Het fenomeen in het echt onderzoeken is lastig, aangezien er tegenwoordig nauwelijks waarnemingen zijn.
Detlef Lohse, natuurkundige bij de Universiteit Twente, zegt tegen New Scientist dat de resultaten er “zonder meer heel interessant uitzien”. Toch geeft ook hij aan dat het nog geen definitieve verklaring is voor het ontstaan van de dwaallichten, maar hij vindt het wel een aannemelijke mogelijkheid.
Bronnen: PNAS, Science News, New Scientist, Science
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
