Online wordt er heel wat beweerd over de relatie tussen aardbevingen en zonsverduisteringen. Onze columnist Ronald Veldhuizen dook in de feiten.

Na de zware aardbeving dit voorjaar in Myanmar roerde een gerucht zich weer eens: had dit toevallig iets te maken met de zonsverduistering die een paar dagen eerder over de aarde trok? De gedachte gonsde in elk geval op internetfora als Reddit onder mensen die geloven in astrologie, de leer die zegt dat hemellichamen speciale krachten uitoefenen op ons dagelijkse leven.

Let wel, astrologie is een bijgeloof van minstens zo’n drieduizend jaar oud. Want toen begonnen de Babyloniërs in wat nu Irak is te schrijven over de hemellichamen. Tussen opvallend nuchtere berekeningen over de zon, de maan en alles tussen hemel en aarde, vind je ook de Enuma Anu Enlil: een boek vol waarschuwingen over natuurrampen die na een bepaalde zons- of maansverduistering zouden komen. Denk aan leeuwen die hele steden leegvreten en hongersnoden waarvoor mensen ‘hun eigen kinderen verruilen voor zilver’.

Meer Columns van Ronald Veldhuizen:

• Trend: citroenwater drinken voor een platte buik. Werkt dat?
• Helpen zaadlozingen tegen prostaatkanker?

Hevigere eb en vloed

Dat geloven we niet meer. Al is het maar omdat de meeste leeuwen nu achter hekken in dierentuinen en natuurreservaten leven en mensen hun kinderen gewoon op Marktplaats.nl zetten als ze diep in de put zitten. Maar het geloof in die aardbevingen is wel een beetje blijven hangen. Sterker: wetenschappers hebben het een tijdje nét serieus genoeg genomen om het te onderzoeken. En ja, studies die uitwijzen dat er na een eclips echt iets vaker aardbevingen plaatsvinden, zijn er.

Zo schreef geoloog Elizabeth S. Cochran in het toptijdschrift Science dat bij een zonsverduistering de zon en maan in elkaars verlengde staan, waardoor ze met hun zwaartekracht extra hard aan de oceanen trekken, en dus ook hevigere eb en vloed veroorzaken. Al dat verschuivende gewicht op de aardkorst, berekende ze, maakt de kans op stevige aardbevingen tot wel drie keer groter.

Piepklein effect

Maar dat is geen handig onderzoek, zeiden geologen later: Cochran had een nogal kleine steekproef aan aardbevingen en daarmee misschien een toevalsvondst te pakken. Zo vonden andere wetenschappers geen verband als ze kleinere en middelmatige aardbevingen meenamen.

Helemaal nul effect is er waarschijnlijk ook niet. In 2016 was er nog zo’n studie in Nature Geoscience die een grotere steekproef aan aardbevingen nam (alle schokken zwaarder dan magnitude 5) en deze onderzoekers zagen wél een klein verband: 1 op de 10.000 aardbevingen lijkt samen te hangen met een sterker getijde. Opvallend, maar nog steeds een piepklein effect.

Volgend jaar, in 2026, vindt voorlopig de laatste totale zonsverduistering in Europa plaats. Pas in het jaar 2081 is de volgende. Hebben de eclipsdoemdenkers híér in elk geval even pauze.

Deze column staat ook in KIJK 9/2025.

Beeld: Jan Haerer/Unsplash