KIJK-lezer Corrie Visser vraagt hoe nazi-Duitsland zich in korte tijd heeft kunnen bewapenen en zoveel gigantische militaire bouwprojecten heeft kunnen neerzetten.

We kijken naar drie belangrijke benodigdheden: staal, beton en arbeidskracht. Al sinds 1936 ging er veel Duits overheidsgeld naar de defensie-industrie. Het land bereidde zich voor op oorlog en daarbij was autarkie belangrijk: Duitsland moest op eigen benen kunnen staan en dus zelf grondstoffen en productie beheersen.

Lees ook:

• Nazi’s maakten veel meer slachtoffers op Kanaaleiland dan gedacht
• Is Adolf Hitler echt voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede?

Een tekort aan ijzererts

Voor staal was dat lastig. Er was al een tekort aan ijzererts; dat moesten de Duitsers importeren. Ook bood de eigen staalindustrie in het Ruhrgebied geen zekerheid doordat die niet in handen van de staat was. In 1937 werden daarom de Reichswerke Hermann Göring opgericht, een staatsbedrijf dat in Duitsland ijzererts won en verwerkte. Erts en dus staal waren van inferieure kwaliteit, maar de toevoer was deels gegarandeerd. Na het uitbreken van de oorlog namen de Reichswerke de staalindustrie in bezette landen als Tsjechoslowakije, Polen en Nederland over.

Enorme aantallen dwangarbeider

Om beton te maken, hadden de nazi’s genoeg grondstoffen, maar het materiaal werd ook in bezet Europa geproduceerd. Onder andere Franse betonfabrieken maakten in 1942 het beton voor de Atlantikwall, de kustverdedigingslinie van Denemarken tot de Pyreneeën; dichter bij de plaats waar het zou worden verwerkt.

Alles kon vooral zo snel uit de grond worden gestampt doordat er enorme aantallen (krijgs)gevangenen, dwangarbeiders en concentratiekampgevangenen in de Duitse oorlogsindustrie tewerk werden gesteld. Aan de U-bootbunker ‘Valentin’ bij Bremen (zie foto) werkten tussen 1943 en 1945 bijvoorbeeld tien- tot twaalfduizend mensen, voornamelijk dwangarbeiders en gevangenen uit het nabijgelegen concentratiekamp Neuengamme. Dat heeft twee- tot zesduizend levens gekost.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 6/2025.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze special geven we antwoord op 172 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Margot Reesink

Beeld: Iurii Buriak/iStock/Getty Images