Wetenschappers hebben ontdekt dat verpoppende mierenlarven met een gevaarlijke infectie zichzelf opofferen om de kolonie te beschermen.

De meeste dieren die in groepen leven, proberen het te verbergen als ze ziek zijn. Dat doen ze uit angst om de groep uitgezet te worden. Mieren doen juist het tegenovergestelde. Als ze ziek zijn, isoleren ze zichzelf door de kolonie te verlaten. Dat is ook nodig. De insecten leven zo dicht op elkaar dat een infectie zich razendsnel door het nest kan verspreiden.

Maar hoe zit dat met zieke mierenlarven die zich verpoppen? Als pop kunnen ze zich niet bewegen en zichzelf dus niet isoleren. Om dat te achterhalen, hebben wetenschappers mierenpoppen geïnfecteerd met een dodelijke schimmel. Zo ontdekten ze dat de larven chemische signalen afgeven die de kolonie waarschuwen dat ze ziek zijn.

Werkstermieren reageren daarop door de terminaal zieke poppen uit hun cocon te halen en kleine openingen te maken in hun lichaam. Daar spuiten ze vervolgens mierenzuur in. Dat doodt de ziekteverwekker, maar ook de verpoppende larve. Dat schrijven onderzoekers in het vakblad Nature Communications.

Lees ook:

• Mieren voorkomen epidemieën door hun nest aan te passen
• Deze mieren plegen een staatsgreep door werksters te misleiden hun koningin te vermoorden

Voordelige zelfopoffering

Deze zelfopoffering lijkt in eerste instantie nogal nadelig voor de mierenlarven, maar evolutionair gezien is dit gedrag ook voor henzelf voordelig. Mieren delen veel van hun genen met hun koloniemaatjes. Door te waarschuwen dat ze ziek zijn, houden ze de populatie gezond, waardoor er meer mieren geboren kunnen worden, en mogelijk zelfs dochterkolonies gesticht kunnen worden. Zo worden hun genen dus doorgegeven.

De meeste mieren geven hun genen sowieso niet direct door. Alleen de koninginnen leggen eitjes, en zij paren als ze jong zijn met mannetjes die alleen tijdens het voortplantingsseizoen in leven zijn. De andere mieren in de kolonie zijn vrouwtjes die hun genen indirect doorgeven door de koningin en haar jongen te verzorgen.

Geur van ziekte

Mieren vertrouwen veel op hun reukvermogen, ze produceren zelf ook continu geuren. Zo herkennen koloniemaatjes elkaar bijvoorbeeld. De onderzoekers ontdekten dat zieke poppen extra veel van twee specifieke lichaamsgeuren produceren. Is dat misschien het signaal dat werksters laat weten dat een pop ziek is?

Om dat te onderzoeken brachten de wetenschappers de twee versterkte geuren over op gezonde poppen en bestudeerden de reactie van de werksters. Die was duidelijk: ze begonnen de poppen meteen uit te pakken en te desinfecteren. De geuren zijn dus inderdaad het opofferingssignaal.

Het viel de onderzoekers op dat poppen van koninginnenmieren het signaal niet produceerden. Spelen zij vals? Nee, zij hebben een sterker immuunsysteem dan de poppen van werkstermieren en kunnen de infectie meestal zelf bestrijden.

Door alleen te signaleren wanneer een infectie onbeheersbaar is, kan de kolonie proactief reageren op echte bedreigingen. Tegelijkertijd zorgt deze aanpak ervoor dat poppen die in staat zijn om zichzelf te herstellen niet onnodig worden opgeofferd.

Bronnen: Nature Communications, ISTA via EurekAlert!

Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.

Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!

Ga naar de aanbieding!