Van de 7000 talen op de wereld wordt meer dan de helft met uitsterven bedreigd. Taalkundigen proberen nog snel opnames te maken van kwetsbare talen, zodat er tenminste íéts van ze bewaard blijft. Anderen doen pogingen om dode en bedreigde talen weer tot leven te wekken.

Aio t nash ‘a’ieshm ten kot ‘awkko. In het Nederlands: “Misschien zal op een dag iemand weer Tehuelche spreken.” Dat zei Dora Manchado, de laatste spreker van die taal, niet lang voor haar dood. In 1900 had de taal nog 5000 sprekers, nomadische jagers in het noorden van Chili. Maar Spaanstalige kolonisten namen het gebied over en langzamerhand ging iedereen er Spaans spreken. In 1984 waren er nog 29 sprekers van het Tehuelche, in 2000 nog 4 en in 2019 stierf met Manchado ook haar taal. Maar de ‘misschien’ uit Manchado’s uitspraak wordt zekerheid. Leden van haar volk zijn met hulp van taalkundigen en antropologen bezig het Tehuelche weer tot leven te wekken. De taal is immers een cruciaal deel van hun geschiedenis en identiteit.

Wereldwijd staan veel gemeenschappen voor dezelfde uitdaging: meer dan de helft van de nu bestaande talen wordt met uitsterven bedreigd. Waarom is dat eigenlijk erg? En hoe red je een taal?

Lees ook:

• ‘Met een glaasje alcohol op spreek je een tweede taal beter’
• Waarom hebben we een korte ei en een lange ij?

Snel uitsterven

Door ontbossing en bosbranden in Australië raken koala’s hun leefgebied kwijt. Ze vinden steeds minder eucalyptusbladeren om te eten én minder soortgenoten om zich mee voort te planten. Er gaan meer koala’s dood dan erbij komen, en als dat zo doorgaat sterft de diersoort onherroepelijk uit. Zo kan het ook een taal vergaan: als ouders hun taal niet doorgeven aan hun kinderen, zal die uiteindelijk verdwijnen.

“Mensen kunnen allerlei redenen hebben om te stoppen met het spreken van hun lokale taal”, vertelt taalwetenschapper Eline Visser. Ze doet onderzoek naar bedreigde talen in Azië, zoals het Kalamang, een taal die nu nog door 130 mensen wordt gesproken op een klein eiland voor de kust van Nieuw-Guinea. “O, denken mensen daar, mijn kind moet naar de universiteit, dan kan-ie maar beter Indonesisch spreken”, vertelt Visser. Als een hele taalgemeenschap er zo over denkt, kan zelfs een taal met miljoenen sprekers binnen een of twee generaties uitsterven.

Dit is het begin van het artikel Wakker woorden! in KIJK editie 1 van 2026. Bestel dit nummer in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Sterre Leufkens

Beeld: Wiktor Szymanowicz/Anadolu Agency/Getty Images