We stampen wat uit de grond: steden, wegen, havens, wolkenkrabbers… Maar soms maken mensenhanden iets wat je als een soort modern wereldwonder kunt beschouwen. In deze aflevering van de serie Wereldprojecten: de Afsluitdijk, ‘onze’ overwinning op de Zuiderzee.
De rampzalige Zuiderzeevloed was de druppel die de emmer deed overlopen. November en december 1915 waren heel nat geweest, met overal in Nederland hoog water tot gevolg. Voeg daarbij een aanhoudende westenwind, waardoor begin januari steeds meer Noordzeewater de Zuiderzee in werd ‘geduwd’, en twee stormen in enkele dagen tijd, en het móést wel misgaan. En dat ging het ook, in de nacht van 13 op 14 januari 1916. Op meerdere plaatsen langs de Zuiderzeekust braken de dijken. Alleen al op het eiland Marken verdronken zestien mensen, op andere plaatsen vielen ook tientallen slachtoffers. De materiële schade was bovendien enorm.
Het was niet de eerste watersnoodramp rond de Zuiderzee, het huidige IJsselmeer. Maar het zou wel de laatste zijn, besloot de overheid. Al eeuwenlang dachten mensen na over het afsluiten van deze binnenzee, nu zou de Afsluitdijk er eindelijk echt komen.
Lees ook:
Megalomane plannen
Waterbouwkundige Hendrik Stevin, zoon van wis- en natuurkundige Simon Stevin, schreef in 1667 al over het afdammen en vervolgens inpolderen van de Zuiderzee. Dit bleek destijds technisch (veel) te hoog gegrepen. Dammen aanleggen in rivieren en plassen, daar was Nederland goed in – maar zo’n lange dam, in een zee met verraderlijke getijden, dat was andere koek.
Na Stevin was het een tijdje stil, maar in de negentiende eeuw borrelden steeds vaker plannen op om de Zuiderzee af te sluiten. Zo bedachten zakenman Jakob Kloppenburg en werktuigkundige Pieter Faddegon in 1848 een dijk van Enkhuizen naar Stavoren. Vervolgens wilden ze niet alleen de hele Zuiderzee inpolderen maar ook de wadden, door dijken aan te leggen tussen Den Helder, alle Waddeneilanden onderling en de Noord-Duitse kust. Na hen volgden anderen met minder megalomane plannen, maar steeds oordeelden deskundigen en politici dat de plannen te moeilijk uitvoerbaar of te duur waren.
Het tij keerde in 1886, toen een groep invloedrijke Nederlanders de Zuiderzeevereeniging oprichtte. Hun doel: de geesten rijp maken om eindelijk die Zuiderzee af te sluiten en in te polderen. Daarvoor werd ingenieur Cornelis Lely aangetrokken, die acht technische nota’s opstelde. In zijn uiteindelijke plan uit 1891 had hij niet alleen een dijk tussen Noord-Holland en Friesland ingetekend, maar ook meerdere polders.
Dit is het begin van het verhaal over de geschiedenis in bouw van de Afsluitdijk. Lees het hele artikel in de extra dikke wintereditie. Bestel dit nummer in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.
Beeld: Getty Images