Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Een kist uitzoeken, een lijst met liederen samenstellen, een uitvaartondernemer inschakelen. Er komt een hoop kijken bij begrafenissen. Begraven niet-menselijke dieren hun soortgenoten ook? En zo ja, kun je dan spreken van een ritueel?
In 2024 beschreven ecologen een opmerkelijke observatie in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Threatened Taxa. Ze hadden vijf overleden kalveren van Aziatische olifanten ontdekt in afwateringssloten op theeplantages in India. De dieren lagen vrijwel geheel begraven onder de grond; alleen hun poten staken nog uit. Hun conclusie: de kalveren waren hier na hun dood begraven door volwassen olifanten.
Primatoloog en evolutionair thanatoloog André Gonçalves is “samen met andere collega’s” sceptisch over deze publicatie. “Theeplantages zijn vaak uitgerust met greppels waar water doorheen kan stromen. Het is waarschijnlijker dat de volwassen olifanten deze greppels overstaken en hierbij hun al overleden kalveren lieten vallen, of dat hun levende kroost vast kwamen te zitten. En bij hun pogingen om ze uit de gleuven te halen, hebben ze ze per ongeluk begraven.”
Lees ook:
- Waar zijn de vogels die een natuurlijke dood stierven?
- Welke alternatieven voor begraven en cremeren zijn er?
Ziektes verspreiden
Er zijn overigens wel meerdere diersoorten bekend die hun soortgenoten begraven. “Met uiteenlopende redenen”, zegt Gonçalves. “Mieren en termieten bijvoorbeeld begraven of verwijderen dode soortgenoten in hun nest om te voorkomen dat ziektes zich verspreiden.”
En van sommige chimpansees is bekend dat ze takken op de doden leggen. Dit doen ze volgens Gonçalves om een reactie van de overledene uit te lokken. “Dat de lichamen uiteindelijk worden bedekt onder de takken, is bijkomstig en heeft niets met een ritueel te maken.”
Rouwrituelen
Van Afrikaanse olifanten zijn echter wel enkele anekdotes bekend waarin ze overleden soortgenoten bedekken met takken of aarde. Kun je bij deze diersoort toch niet spreken van een begrafenisritueel? “Rituelen bestaan per definitie uit gedragingen die cultureel bepaald zijn, sociaal worden doorgegeven en waarvan het doel of de oorzaak niet altijd duidelijk is”, legt Gonçalves uit. “Daarom voldoen handelingen van niet-menselijke dieren, ondanks overeenkomsten in gedrag rond de dood, meestal niet aan de criteria voor een ritueel.”
In de bijzondere anekdotes van de Afrikaanse olifanten vindt de evolutionair thanatoloog het ook lastig om die als rouwrituelen te beschouwen. “Aangezien de olifanten andere soorten soms ook begraven – waaronder dieren die ze zelf hebben gedood.”
Dit is een kader uit een artikel over rouwende dieren. Het hele verhaal kun je lezen in het extra dikke zomernummer. Bestel deze editie in onze webshop.