Diep in het Amazoneregenwoud stroomt een 6 kilometer lange rivier waarvan het water bijna kookt. Hoe kan dat?

Als kind hoorde de Peruaanse geoloog Andrés Ruzo van zijn grootvader een legende over een kokende rivier in het hart van het Amazoneregenwoud. In 2011, tijdens een onderzoek naar aardwarmte in Peru, herinnerde hij zich dat verhaal en vroeg hij zich af of die rivier echt zou kunnen bestaan. Ruzo overlegde met collega’s en iedereen gaf hem hetzelfde antwoord: nee.

Lees ook:

• Hoe kleurden Alaskarivieren oranje? Mysterie eindelijk opgelost
• Vijf wateren met een vreemd kleurtje

Beschermer van de kokende rivier

Hoewel heetwaterbronnen op meerdere plekken op aarde te vinden zijn, worden die bijna altijd verwarmd door vulkanisme. En in de Peruaanse Amazone is nergens een vulkaan te bekennen. Toch kon Ruzo het verhaal niet volledig loslaten; hij vertelde erover tijdens een familiediner. Tot zijn verbazing zei zijn tante toen dat de rivier wel degelijk bestaat, en dat ze er zelfs eens was geweest. Ze kende een lokale sjamaan die de beschermer van de kokende rivier zou zijn en bracht Ruzo met hem in contact.

Enigszins sceptisch sprak de geoloog af met de sjamaan en samen trokken ze de jungle in. Na een korte wandeling bereikte het tweetal een rivier. En jawel, die bleek enorm heet. Volgens Ruzo was de gemiddelde temperatuur 86 graden Celsius. De hoogste temperatuur die hij mat, was zelfs 99,1 graden. Hoewel de rivier voor de wetenschap volkomen onbekend was, bleek de bevolking hem al eeuwen te kennen. Die gebruikte het water zelfs om mee te koken, te wassen en medicijnen te maken.

De rivier wordt plotseling heet

De Shanay-timpishka, zoals de rivier heet, is een ruim 6 kilometer lange zijrivier van een zijrivier van een zijrivier van de Amazone. Opvallend is dat het water de eerste paar honderd meter gewoon koud is, om daarna plotseling enorm heet te worden.

Volgens de meest gangbare verklaring sijpelt er water – regenwater in het Amazoneregenwoud of smeltwater uit de Andes – diep de aarde in. Daar wordt het door de interne hitte van de aarde opgewarmd, waarbij een hoop druk ontstaat; het hete water zoekt een uitweg. Bij de Shanay-timpishka zitten er scheuren en breuken in de grond waar het water omhoog kan kruipen, waarna het de rivier in stroomt.

Vergelijkbare processen komen vaker voor, maar de schaal waarop het hier gebeurt, is uniek. Ruzo vindt het bijzonder dat een 6 kilometer lange rivier die op sommige plekken wel 25 meter breed en 6 meter diep is, bijna kookt.

Levend gekookt

Hoewel water boven de 47 graden al pijn doet en zelfs levensgevaarlijk kan zijn, kun je soms toch zwemmen in de Shanay-timpishka. Tijdens het regenseizoen valt er veel koud water in de rivier, waardoor je veilig een duik kunt nemen. Maar in het droge seizoen moet je dat niet proberen. Ruzo vertelt in een TED Talk in geuren en kleuren hoe hij dieren zo levend gekookt heeft zien worden.

Dit artikel staat ook in KIJK 3-2025, samen met nog vijf zeer opmerkelijke rivieren. Bestel deze editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.