De rol van Jodenjagers en andere collaborateurs tijdens de Tweede Wereldoorlog: dat is de zwartste bladzijde uit de geschiedenis van Lage Landen. Dat blijkt uit een peiling op deze website, naar aanleiding van het dossier ‘zwarte bladzijden’ in KIJK Geschiedenis 1/2024.

In de vorige editie van KIJK Geschiedenis kwamen we samen met enkele historici tot een selectie van dertien dieptepunten uit onze ‘eigen’ geschiedenis. Met daarbij een oproep: welke gebeurtenis vinden lezers het ergst (appels met peren vergelijken, maar toch)? Dat is dus, met 28 procent van de bijna 500 stemmen, de collaboratie en Jodenjacht tijdens WO II. Op plaats twee en drie eindigden het kindermisbruik binnen de katholieke kerk (dat op relatief veel Belgische stemmen kon rekenen) en de Nederlandse trans-Atlantische slavenhandel.

Driekwart van de Nederlandse Joden werd vermoord

Voor de Tweede Wereldoorlog leefden er ongeveer 140.000 Joden in Nederland, nadien nog maar een kwart, ongeveer. Van de 100.000 Joden in België stierf de helft tijdens de oorlog. In de eerste plaats is dat uiteraard te wijten aan de nazi’s en hun poging om alle Joden uit te roeien, maar daarbij werden ze wel geholpen. Bijvoorbeeld door mensen die zich aansloten bij de bezetter als Jodenjager.

Voor iedere Jood die zulke Jodenjagers ‘inleverden’, en die daarna een vrijwel zekere gruweldood in een concentratie- of vernietigingskamp stierf, kregen deze figuren een vergoeding van 7,50 gulden. Een groep van ongeveer vijftig van deze collaborateurs slaagde erin om 8000 tot 9000 slachtoffers te maken. Mannen, vrouwen en ook kinderen – sommigen van hen nog heel jong – vielen ten prooi aan deze Jodenjagers. De beruchtste van hen was vermoedelijk Kees Kaptein, zelfverklaard “grootste Jodenhater ter wereld”. Hoeveel doden hij in zijn eentje op zijn geweten had, is niet zeker – de schattingen lopen uiteen van honderden tot wel 2000.

Overheden werkten mee aan deportatie

Behalve individuele collaborateurs, speelden ook overheden een bedenkelijke rol tijdens de Holocaust. In 1942 hielpen bijvoorbeeld de Antwerpse politie en het stadsbestuur meermaals actief mee aan razzia’s. En in Amsterdam werkte het Gemeentevervoerbedrijf (GVB) hard mee aan de deportatie van Joden. Onlangs werd bekend dat het daar zelfs na afloop van de oorlog nog geld voor heeft proberen te innen.

In KIJK Geschiedenis 2/3 besteden we, behalve aan deze peiling, ook aandacht aan bijvoorbeeld Paaseiland (had de bevolking hun ondergang aan zichzelf te danken?), Marco Polo (was hij een fantast?) en de grootste kunstroof uit de Vlaamse geschiedenis: De rechtvaardige rechters. Bestel deze extra dikke editie in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Berry Overvelde

Beeld: NIOD/Wikimedia Commons