“Ik erger me groen en geel.” Waar komen de kleuren in deze bekende uitdrukking vandaan? KIJK zocht het uit.
De kleur groen roept al eeuwen onprettige associaties met fysieke ongemakken op. In de zeventiende eeuw verwees ‘groen zien’ bijvoorbeeld al naar duizeligheid. Zo schreef dichter Bredero (zie illustratie hierboven) in 1612: ‘Hoe swindelt [duizelt] my myn hooft? Myn ooghen sien al groen.’
In de achttiende eeuw werd ‘geel’ aan de uitdrukking toegevoegd, waarschijnlijk omdat het lekker bekte met die dubbele g. Misschien speelde hier ook mee dat geel toch al geen fijne reputatie had: sinds de middeleeuwen was het gebruikelijk om een gele vlag te hijsen als ergens de pest of een andere besmettelijke ziekte heerste.
Meer KIJK Antwoordt over taal:
Het monster met groene ogen
Langzamerhand verruimde de betekenis van de uitdrukking en verwees hij niet alleen meer naar lichamelijke ontberingen, maar ook naar heftige emoties. In het Engels was dat al langer gebruikelijk. In die taal werd groen geassocieerd met jaloezie; Shakespeare noemde die emotie in Othello bijvoorbeeld ‘the green-eyed monster’. Sommigen denken dat deze associatie teruggaat op een theorie van de oude Grieken: jaloezie zou worden veroorzaakt door een overschot aan gal, en van te veel gal krijgt een mensenhuid een groenige gloed. De stap van afgunst naar ergernis was vervolgens snel gemaakt.
De combinatie ‘zich groen en geel ergeren’ vinden we in Nederlandstalige bronnen vanaf ongeveer 1900. Je kunt je in andere talen trouwens ook in andere kleuren ergeren. In het Fries zeg je bijvoorbeeld dat het je ‘groen en blauw voor de ogen wordt’. Nou ja, zo lang het maar geen bont en blauwe ogen zijn…
Deze vraag kon je vinden in KIJK 4/2023.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar [email protected]. En in onze gloednieuwe special geven we antwoord op 178 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Tekst: Sterre Leufkens