Vulkanen behoren tot de meest karakteristieke geologische fenomenen op aarde en zelfs daarbuiten. Zo onderscheiden we bijvoorbeeld hoge, steile stratovulkanen, vlakkere en bredere schildvulkanen, en beduidend kleinere sintelkegels. In het nieuws wordt tegenwoordig ook weleens over supervulkanen gesproken. Wat zijn dat?

Vulkanen kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld. De bekendste onderverdeling gaat uit van de vorm van een vulkaan, maar ook de samenstelling van de lava wordt wel gebruikt om vulkanen te classificeren.

De term supervulkaan verwijst naar de explosieve kracht die bij een uitbarsting vrijkomt. Die wordt uitgedrukt in de vulkanische explosiviteitsindex VEI, vergelijkbaar met de schaal van Richter waarmee we de kracht van aardbevingen meten (al doen we dat tegenwoordig steeds vaker met de nieuwere momentmagnitudeschaal).

De schaal voor vulkanenuitbarstingen loopt van 0 naar 8 en is – net als bij aardbevingen – exponentieel. Dat houdt in dat één stapje omhoog in de VEI een vertienvoudiging van de explosieve kracht betekent.

Lees ook:

• Ondergrondse magmastroom in IJsland was de snelste ooit
• Hoeveel vulkaanuitbarstingen zijn er per jaar?

Grootschalige verwoesting

Medewerkers van de Britse omroep BBC bedachten de term ‘supervulkaan’ in het jaar 2000 voor vulkanische gebieden met een VEI van 8. Deze term wordt in de wetenschap tegenwoordig ook steeds vaker gebruikt.

In de praktijk wordt met die explosieve vulkaankracht overigens het volume van het uitgeworpen materiaal bedoeld. Bij een supervulkaan met een VEI van 8 is dat meer dan 1000 kubieke kilometer, samenhangend met een aswolk hoger dan 50 kilometer. Zo’n uitbarsting veroorzaakt wereldwijd grootschalige verwoesting en kan zelfs een ijstijd tot gevolg hebben. Gelukkig zijn supervulkanen op aarde zeldzaam en zitten er tienduizenden jaren of langer tussen opeenvolgende uitbarstingen.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 2/2024.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar [email protected]. En in onze nieuwe special geven we antwoord op 172 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.

Tekst: Dennis Voeten

Openingsbeeld: Giuseppe Torre/Getty Images