Onmisbaar tijdens de afgelopen hittegolven: zonnebrandcrème. Eric de Kruijk duikt in de briljante wetenschap achter dit beschermende goedje.
Ook deze zomervakantie was er weer een product dat ik vrijwel elke dag vol overgave en in grote hoeveelheden heb gebruikt: zonnebrandcrème. Of eigenlijk zouden we ‘antizonnebrandcrème’ moeten zeggen, maar aangezien dit geen taalcolumn is, laat ik dat zitten. Dat in een dergelijke crème echt iets bijzonders verstopt zit, ondervond ik toen ik mezelf ooit per ongeluk insmeerde met een dikke laag bodylotion. Die avond ging ik met een rode kop en pijnlijk verbrande huid naar bed.
Lees ook van Dagelijks gebruik door De Kruijk:
Gletscher Crème
Onze huid verbrandt niet door de voelbare warmte van de zon, maar door haar ultraviolette straling. De korte golflengtes van deze straling vallen buiten het spectrum van wat voor ons blote oog zichtbaar is. Maar deze onzichtbare straling kan, naast pijnlijke verbrandingen, ook flinke DNA-schade toebrengen, wat op de lange termijn de kans op tumoren vergroot.
Al eeuwen smeren mensen zich in met poeder-, olie- of kruidenmengsels om kleuring van de huid te voorkomen. Niet vanwege de gezondheid, maar vooral omdat een bleke huid bij de welgestelden ‘in’ was. Nadat rond 1880 verschillende wetenschappers lieten zien dat uv-straling kanker kan veroorzaken, kwam ook langzaam de zoektocht naar betere bescherming op gang. Verschillende uitvinders kwamen met smeersels aanzetten, maar de belangrijkste basis voor onze huidige zonnebrandcrème is gelegd door de jonge chemiestudent en bergbeklimmer Franz Greiter.
In 1938 beklom Greiter de Piz Buin, een berg op de grens van Oostenrijk en Zwitserland, waarna hij thuis kwam met een zodanig pijnlijk verbrande huid, dat hij het als zijn wetenschappelijke missie zag om te werken aan een goed beschermend smeersel. Er ging een flink aantal hete zomers overheen voordat hij in 1946 met de eerste moderne, commerciële zonnebrandcrème op de markt kwam: Gletscher Crème.
Witte waas
Zonnebrandcrème bevat twee verschillende soorten moleculen die voor de beschermende werking zorgen. Ten eerste is een combi van organische moleculen nodig, zoals avobenzon en homosalaat, die veel uv-licht absorberen en omzetten in een minder schadelijke vorm van energie: warmte. Crèmes die het hele uv-spectrum absorberen, bevatten een uitgebreide mix aan dergelijke moleculen omdat elke soort goed is voor een specifieke golflengte. Zo absorbeert avobenzon vooral uv-A-straling (met een lange golflengte) en homosalaat vooral uv-B-straling (met een kortere golflengte).
“Je kunt de absorberende werking van zonnebrandcrème met eigen ogen zien”
Naast deze organische moleculen bevatten veel crèmes ook anorganische moleculen die als uv-filter werken. Vaak zijn dit zink- en titaniumoxide. Deze stoffen blijven op de huid liggen en zetten uv-straling deels om in warmte, maar kaatsen daarnaast ook voor een deel de straling terug, waardoor die de huid helemaal niet bereikt. Wat velen echter als nadeel ervaren, is dat ze een witte waas achterlaten op de huid. De oplossing daarvoor was dat chemici de zink- en titaniumdeeltjes zijn gaan verkleinen tot nanodeeltjes (kleiner dan 200 nanometer). Op die manier laten de uv-filters nauwelijks nog een witte laag achter. Er zijn op dit moment wel steeds meer aanwijzingen dat deze nanodeeltjes schadelijk zijn voor koralen en ander zeeleven. Dus misschien moeten we een beetje witte waas toch maar weer voor lief gaan nemen.
Mocht je de absorberende werking van zonnebrandcrème met eigen ogen willen zien, dan moet je je ingesmeerde huid eens fotograferen met een speciale uv-camera. (Ik ga er natuurlijk van uit dat KIJK-lezers zo’n apparaat altijd in huis hebben.) Het resultaat is verbluffend. Doordat de filters in de crème vooral ultraviolet licht absorberen, zal een goed ingesmeerde huid er op een uv-foto uitzien alsof die helemaal is zwart geschminkt. De fototruc is ook een goed idee voor als je ooit mocht twijfelen of je jezelf hebt ingesmeerd met zonnebrandcrème of met bodylotion.
Deze column staat ook in KIJK 9/2022.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Beeld: HIFLEX