Het gaat de laatste jaren niet zo lekker met de journalistiek. Dat stelt de Brit Nick Davies in zijn boek Gebakken lucht (Flat Earth news). En als je de vele voorbeelden die hij geeft van slechte berichtgeving zo leest, kun je haast niet anders dan het met hem eens zijn.
Denk aan alle overtrokken verhalen in de media rond de millenniumbug, waar we, toen het hele gebeuren met een sisser was afgelopen, niets meer over hoorden. Of de kranten die in de aanloop naar de oorlog in Irak kritiekloos schreven over Saddams massavernietigingswapens en vervolgens niet de hand in eigen boezem staken toen die na de inval niet werden gevonden. En dat is nog maar het topje van de ijsberg.
De vraag die Davies zichzelf vervolgens stelt, is: “Waardoor is het onthullen van de waarheid gedegenereerd tot de massaproductie van onnozelheid?” Is het misschien zo dat adverteerders of kranteneigenaars tegenwoordig het nieuws dicteren, zoals wel wordt beweerd. Ja, op zich is dat wel zo, zegt Davies, maar het probleem ligt volgens hem vooral bij de redacties zelf: “Het interne mechaniek van de bedrijfstak is ernstig beschadigd.”
Een van de voornaamste oorzaken daarvan is, zo betoogt Davies, dat de druk op journalisten om te produceren de laatste jaren zo hoog is geworden, dat ze haast niet anders kunnen dan blind vertrouwen op persbureaus en persberichten. Iets zelf uitzoeken of controleren is er niet meer bij, met alle gevolgen van dien voor de betrouwbaarheid van de berichtgeving.
En terwijl de redacties van kranten kleiner en kleiner worden, rijst het aantal voorlichters de pan uit; in Groot-Brittannië zijn er inmiddels zelfs meer pr-mensen dan journalisten, meldt Davies. Oftewel: een heel leger aan mensen die met alle plezier hun partijdige kijk op zaken voeren aan de overwerkte, weinig kritische journalisten van nu.
Een zorgwekkende ontwikkeling dus. Kunnen we daar iets tegen beginnen? Tja, zegt de auteur, je kunt een onafhankelijke organisatie instellen die het ‘waarheidsgehalte’ van de diverse kranten bijhoudt. Of prijzen uitdelen voor bijvoorbeeld ‘de leugen van het jaar’.
Helaas vindt Davies dat soort voorstellen zelf weinig realistisch. “Het is uiterst onwaarschijnlijk dat we de media op de een of andere manier op het juiste spoor krijgen”, concludeert hij. Toch zou juist zijn eigen boek een stap in de goede richting kunnen zijn. Zo niet voor de krantenredacties met de rug tegen de muur of de hogergeplaatsten die het zo ver hebben laten komen, dan misschien voor de krantenlezer. Want na het lezen van Gebakken lucht zal die ongetwijfeld een stuk kritischer zijn dagelijkse nieuws tot zich nemen.