Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Het is een grote taalergernis van een van de KIJK-redactieleden: ‘puzzel’ uitspreken als ‘puuzel’. Waarom doen sommige mensen dat?
Leenwoorden passen we aan aan ons eigen klanksysteem. Het woord ‘koffie’ komt bijvoorbeeld van het Arabische qahwa, met een q-klank die je diep in je keel uitspreekt. Dat kunnen Nederlanders helemaal niet, dus hebben we er een k van gemaakt.
Lees ook:
Gevalletje van verkazing
Dik een eeuw geleden namen Nederlanders het Engelse woord puzzle over. Je zou denken dat we dat wél uit kunnen spreken: de klanken van puzzle zijn het Nederlands niet vreemd. Toch zeggen veel mensen ‘puuzel’, met de lange uu van ‘buur’ in plaats van met de korte u van ‘zus’. Dat heeft te maken met de klank die erop volgt: de z.
De z is een zogeheten wrijfklank, net als de v, g, s en f. Je maakt zulke klanken door een luchtstroom door een vernauwing te persen, zodat er een ruisend geluid ontstaat. Bij het uitspreken van de z en de v laten we bovendien onze stembanden meetrillen met de luchtstroom. Leg je vingers maar eens aan de zijkanten van je strottenhoofd, en zeg afwisselend ‘zzz’ en ‘sss’. Als het goed is voel je dat er bij ‘zzz’ vanbinnen iets trilt.
Als wrijfklanken mét stembandvibraties in het midden van een Nederlands woord staan, volgen ze bijna altijd op een lange klinker, bijvoorbeeld na de aa (kazen) of de oo (gesnoven). Wrijfklanken als de f en de s volgen juist meestal op een korte klinker; denk aan regenjassen, aalbessen en koffie. Een z-klank die na een korte u komt, past dus niet lekker in het Nederlandse patroon.
‘Puzzel’ uitspreken als ‘puuzel’: een typisch gevalletje verkazing!
Deze vraag kon je vinden in KIJK 9/2021.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar [email protected].
Tekst: Sterre Leufkens
Beeld: JARED TARBELL/FLICKR/CC BY SA 2.0