Met behulp van een soort virtual reality vliegsimulatie ontdekten onderzoekers dat fruitvliegjes de zon gebruiken om hun weg te vinden.

Lange tijd was het turen naar de hemel een van de beste manieren voor scheepslieden om de juiste route te vinden. Nu blijken ook gewone fruitvliegjes een dergelijke manier van navigatie te gebruiken. Dat schrijven onderzoekers van de technische universiteit Caltech in Current Biology.

Lees ook: Kun je navigeren met behulp van mos?

VR experiment

Om te testen of, en hoe, fruitvliegjes de zon gebruiken om te navigeren, liet het Caltech-team een aantal individuen een soort mini VR-experience ondergaan. Bevestigd aan een draad zodat ze op een plek bleven, werd het gedrag van de vliegjes bij een bewegende ‘zon’ – een LED-lampje –  in de gaten gehouden.

“De fruitvliegjes bleken menotaxis te vertonen”, vertelt entomoloog Jeroen Alkema (Wageningen University & Research). “Dat is gedrag waarbij bijvoorbeeld zo’n vlieg de zon onder een constante hoek ten opzichte van zichzelf houdt.” Zo kan zo’n fruitvliegje één richting aanhouden en dus voorkomen dat hij in rondjes vliegt. Als de onderzoekers de ‘zon’ uitzetten, leek de oriëntatie bij de vliegen te verdwijnen.

Willekeur

Wel benadrukt Alkema dat die oriëntatie willekeurig is. “In tegenstelling tot bijvoorbeeld bijen hebben fruitvliegjes geen ‘thuis’ waar ze naartoe moeten, en blijven ze ook niet in de buurt van hun larven”, vertelt hij. Het doel is dus voornamelijk verder te komen, meestal tot ze in contact komen met een nieuwe etensgeur. Dan volgen ze die, in de hoop dat dat hen naar een smakelijk maaltje leidt.

Naast bewijs voor willekeurige oriëntatie ten opzichte van de zon, toonde het team ook aan dat de kleine vliegjes die hoek tot de zon tot twee uur na de eerste vlucht kunnen onthouden. “Er is alleen geen compensatie voor het bewegen van de zon is”, vertelt Alkema. “Het kan dus een andere richting zijn ten opzichte van de grond.”

Zenuwcellen

Ook identificeerde het team een reeks cellen die een rol zouden spelen bij de lichtoriëntatie. Genetisch aangepast zodat deze cellen licht geven wanneer ze actief zijn, zagen de onderzoekers deze specifieke neuronen tijdens de ‘zon-navigatie’ duidelijk oplichten. Bovendien leken de vliegen waarbij die neuronen waren uitgeschakeld, het oriëntatiegedrag niet meer te vertonen en simpelweg direct naar het licht te vliegen.

Volgens Alkema zou een vervolgstudie naar de link met het interne kompas zeer nuttig zijn. “Als er geen link is tussen zon-oriëntatie en zo’n kompas is er bewijs dat er een andere ‘vorm’ van het volgen van de zon is: migratie in een willekeurige richting, waarbij de zon meer als een herkenningspunt dan een oriënterend hemellichaam wordt gebruikt”, besluit de wetenschapper.

Bronnen: New Atlas, Current Biology (paper)

Beeld: Sanjay Acharya/Wikipedia CC

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!