Het woord ‘kielhalen’ kennen we allemaal wel. Maar wat hield deze straf precies in?

Hoewel hier en daar te lezen valt dat de oude Grieken al zeerovers kielhaalden om hen te straffen, staat het gebruik wereldwijd bekend als een Hollandse uitvinding uit de zestiende eeuw. Sterker nog: zelfs in het Engels, dé internationale scheepvaarttaal, heet het keelhauling.

Maar wat behelsde dat kielhalen nou eigenlijk? De naam laat weinig te raden over. Op de site van het ministerie van Defensie staat: “Kielhalen was een lijfstraf bedoeld voor opvarenden die een ernstig vergrijp hadden gepleegd. De straf werd ten uitvoer gebracht aan boord van een schip buitengaats. De veroordeelde werd via een katrol aan een touw opgehesen tot aan het uiteinde van de grote ra en vervolgens driemaal achtereen onder de kiel van het schip doorgehaald.”

Dat wil zeggen: zo deden ze het op een groot schip – van bakboord (links) naar stuurboord (rechts). Was het een klein schip, dan ging de veroordeelde bij de boeg het water in en kwam hij er aan de achtersteven weer uit.

In het begin moest de gekielhaalde met ontbloot bovenlijf te water en kon hij behoorlijk gehavend raken door de scherpe aangroei op de scheepswand. Daarom werd een veroordeelde later in een soort loden of leren jas gehuld.

Ook het soms ijskoude water maakte het kielhalen tot een buitengewoon vervelende ervaring, maar het was waarschijnlijk niet als doodstraf bedoeld. Vaak kreeg het slachtoffer namelijk een in olie gedrenkte spons in de mond om verdrinking te voorkomen. En na zijn onvrijwillige zwempartij stonden hem nog stok- of zweepslagen te wachten.

Pas halverwege de negentiende eeuw stelde de nieuwe minister van Marine, James Enslie, paal en perk aan de lijfstraffen in Nederland en werd het kielhalen verboden.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Mail hem naar [email protected]!

Tekst: Leo Polak