De continenten op aarde kunnen verschuiven dankzij het verschijnsel convectie: het warmtetransport dat plaatsvindt in de aardmantel doordat er een temperatuurverschil is tussen het binnenste en de buitenkant van onze planeet. KIJK-lezer Gerrald van Oene vraagt zich naar aanleiding daarvan af: “Zijn er op andere planeten ook convectiestromen, waardoor continenten, als die er zijn, kunnen verschuiven?”

Goede vraag, reageert aardwetenschapper Wim van Westrenen. Hij is verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam en bovendien voorzitter van het Nationaal Platform voor Planeetonderzoek. Als antwoord zegt hij dat we vrij zeker weten dat er convectiestromen zijn in andere planeten, maar ook dat op dit moment geen enkele andere aardachtige planeet in ons zonnestelsel schuivende continenten lijkt te hebben.

In het geval van Mercurius komt dat doordat de convectiestromen die er zijn, plaatshebben in de vloeibare metalen kern van de planeet. De verkeerde plek, want om schuivende continenten te krijgen, moet er convectie zijn in het vaste gesteente in de mantel, die om de kern heen zit. Mars heeft mogelijk wél convectie in zijn mantel, zegt Van Westrenen, maar die planeet wordt nu bedekt met een enkele korst; niet door verschillende, onderling verschuivende platen zoals de aarde. Venus beschikt tot slot over hoge terreinen die een beetje op continenten lijken, maar voor zover we weten, schuiven die niet. “Dat is vreemd, want het inwendige van Venus lijkt best op dat van de aarde”, aldus Van Westrenen.

Waar het dan door komt dat de aarde (als we de planeten buiten ons zonnestelsel buiten beschouwing laten) de enige is met schuivende continenten? “Waarschijnlijk is de aanwezigheid van water in het inwendige de belangrijkste oorzaak. Water zorgt ervoor dat mantelgesteente veel makkelijker van vorm verandert, en dat helpt convectiestromen.”

Ook een grote vraag? Mail hem naar [email protected]!

Beeld: ESA