Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Veelvraten in Zweden en Noorwegen waren bijna uitgestorven. Maar de laatste jaren maken ze een comeback en wordt hun leefgebied weer groter – niet zonder problemen.
Veelvraten kunnen net als wolven voor flink wat overlast zorgen. In Scandinavië werden ze daarom lang verjaagd of gedood. Hierdoor waren ze bijna verdwenen uit het gebied. De afgelopen vijftig jaar worden ze beter beschermd en sterkt de populatie weer aan. Ook hun leefgebied neemt snel toe, dat blijkt uit een studie in PNAS.
Lees ook:
Imagoprobleem
De veelvraat is een grote, gespierde marterachtige. Ze leven in noordelijke gebieden, zoals Scandinavië, Siberië en Canada. Ze worden zo’n 65 tot 104 centimeter lang, dat is zonder staart van 13 tot 26 centimeter.
De dieren staan bekend om hun kracht, onverschrokkenheid en vraatzucht. Ze vallen namelijk soms grote prooien aan, waaronder schapen of rendieren. Als het om voedsel of territorium gaat, deinzen ze zelfs niet terug voor een gevecht met veel grotere roofdieren, zoals wolven of beren.
Maar de grote marterachtige heeft een beetje last van een imagoprobleem. Hoewel ze wel degelijk grote dieren durven aan te vallen, zijn veelvraten meestal vrij schuw en jagen ze op kleinere prooien of zoeken ze naar dieren die al dood zijn.

Comeback
Toch kunnen ze net als wolven voor overlast veroorzaken, bijvoorbeeld doordat ze vee doden. In Scandinavië werden ze dan ook lange tijd verjaagd of bejaagd. De omvang van de populatie nam daardoor drastisch af. Alleen in het gebergte op de grens van Noorwegen en Zweden bleef een kleine groep veelvraten in stand.
In 1969 introduceerde Zweden beschermingsmaateregelen en in de jaren daarna kwamen die er in mindere mate ook in Noorwegen. Sindsdien maakt de Scandinavische veelvraat een comeback.
Uitbreiding leefgebied
In een nieuwe studie gebruikten onderzoekers DNA om hun verspreiding in kaart te brengen. Dat DNA werd tussen 2013 en 2022 gevonden in de natuur, zoals in losse haren, uitwerpselen, en half-opgegeten prooien. Via een genetische analyse konden ze op deze manier 1360 verschillende vrouwtjes en 1190 mannetjes identificeren.
Vervolgens gebruikten ze die gegevens om te achterhalen waar in Noorwegen en Zweden de meeste veelvraten leven. Daaruit bleek dat ze nog steeds het meest voorkomen in het gebergte tussen de twee landen, het gebied waar ze naartoe waren gevlucht om te ontsnappen aan de mens. Maar ze trekken tegenwoordig ook de lager gelegen bossen in. Zelfs in de relatief korte meetperiode van negen jaar was die uitbreiding van het leefgebied goed te zien.
Uitdagingen
De comeback komt ook met uitdagingen. Hoewel er geen bewijs is dat een mens ooit is aangevallen door een veelvraat, zijn er in Scandinavië veel loslopende schapen en rendieren die soms ten prooi vallen. In Noorwegen (en in mindere mate in Zweden) is het daarom sinds kort weer toegestaan om te jagen op veelvraten.
Volgens de onderzoekers is het daarom belangrijk om de verspreiding van de veelvraat in kaart te blijven brengen. Dat kan helpen bij het onder controle houden van de populatie, zonder die opnieuw uit te roeien.
Bronnen: PNAS, PNAS via EurekAlert!, SwedensBigFive