18 december 2025 20:00
Beeld: Chunyip Wong/Getty Images.
Traditioneel sluit het wetenschappelijke tijdschrift Science het jaar af door de Breakthrough of the Year te kiezen. Dit jaar koos de redactie voor de snelle groei van hernieuwbare energie.
Sinds de industriële revolutie maakt de mensheid volop gebruik van fossiele brandstoffen, zoals steenkool, olie en gas. De broeikasgassen die hierbij vrijkomen zijn een belangrijke oorzaak van de versnelde opwarming van de aarde.
De overstap op duurzame en hernieuwbare bronnen verliep aanvankelijk moeizaam, maar lijkt volgens het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Science in een onstuitbare stroomversnelling te zitten. Waar het in 2004 bijvoorbeeld nog een heel jaar duurde om wereldwijd 1 gigawatt aan zonne-energiecapaciteit te bouwen, gebeurt dat tegenwoordig in minder dan een dag.
In de eerste helft van 2025 werd bovendien voor het eerst meer elektriciteit opgewekt uit hernieuwbare bronnen dan uit steenkool, zo bleek uit een rapport van denktank Ember. Daarnaast konden zon en wind samen voor het eerst de nog altijd snel groeiende vraag naar elektriciteit bijbenen. In China, een voorloper op het gebied van hernieuwbare energie, is de uitstoot van broeikasgassen dit jaar zelfs gestopt met groeien.
Elektriciteit uit hernieuwbare bronnen wordt ook steeds goedkoper. Waar klimaatbewuste mensen en bedrijven vroeger extra moesten betalen, is duurzame energie nu op veel plekken ter wereld de goedkopere keuze.
Maar er zijn ook obstakels. Hoewel hernieuwbare bronnen toenemen, nemen fossiele bronnen nog niet echt af. Daarnaast heeft de Amerikaanse president Trump, die niet in klimaatverandering gelooft, de oorlog verklaard aan zonne- en windenergie. Ook is de huidige infrastructuur op veel plekken nog niet klaar voor duurzame energie.
Toch is Science optimistisch. Volgens het vakblad stemt de snelle groei die we hebben doorgemaakt hoopvol dat ook deze obstakels kunnen worden overwonnen. Door de mijlpalen die dit jaar zijn bereikt, lijkt de groei van hernieuwbare energiebronnen in ieder geval niet meer te stoppen. En dat is volgens Science dé doorbraak van 2025.
Hieronder lees je over zeven andere belangrijke wetenschappelijke doorbraken
KJ Muldoon (op de foto hierboven) werd vorig jaar geboren met een zeldzame en levensbedreigende stofwisselingsziekte. Die aandoening werd veroorzaakt door een foutje in een gen genaamd CPS1, dat de bouwinstructie bevat voor een enzym dat de lever gebruikt om giftig ammoniak onschadelijk te maken. Om te voorkomen dat er te veel ammoniak opbouwt in het lichaam, moeten baby’s met deze ziekte op een strikt eiwitarm dieet en hebben ze vaak een riskante levertransplantatie nodig.
Voor KJ is dat voorlopig nog niet nodig. Toen hij zes maanden oud was, kreeg hij als eerste persoon ter wereld een gepersonaliseerde gentherapie. Het doel daarvan was om de genetische fout op te sporen en te corrigeren. En dat was succesvol. Na drie behandelingen kan KJ nu meer eiwitten eten, neemt zijn gewicht eindelijk toe en heeft hij minder medicijnen nodig om de hoeveelheid ammoniak in zijn lichaam laag te houden.
Dit succesverhaal opent de weg naar de behandeling van ultrazeldzame ziektes en is volgens vakblad Science een van de belangrijkste wetenschappelijke doorbraken van 2025.
Het is een indrukwekkend boodschappenlijstje. Duizenden kometen. 5 miljoen planetoïden. 17 miljard sterren in ons eigen Melkwegstelsel. Elke twee minuten een supernova – een ontploffende ster. Talloze veranderlijke sterren, zwarte gaten en kosmische explosies. Een slordige 20 miljard sterrenstelsels in het heelal. En hopelijk een beter idee van de evolutie en samenstelling van het universum. Het gloednieuwe Vera C. Rubin-observatorium, dat dit jaar werd geopend, moet dat de komende tien jaar allemaal gaan opleveren.
Sterrenkundigen hopen ook dat ze dankzij de kolossale kijker van de telescoop eindelijk de ware aard van donkere materie en donkere energie kunnen ontdekken. Eerder dit jaar onthulde het observatorium al de eerste spectaculaire beelden.
Jaarlijks raken ruim 80 miljoen mensen besmet met gonorroe. De seksueel overdraagbare ziekte veroorzaakt niet alleen pijn, genitale afscheiding en bloedingen, maar kan ook leiden tot ernstige complicaties, zoals onvruchtbaarheid bij zowel mannen als vrouwen. Mensen met gonorroe lopen ook meer risico op een hiv-infectie.
Neisseria gonorrhoeae, de schuldige bacterie, heeft resistentie ontwikkeld tegen bijna alle antibiotica. De laatste medicijnen die nog wel werken, worden ook steeds minder effectief.
Recent zijn er na tientallen jaren eindelijk twee nieuwe antibiotica ontwikkeld die de bacterie wel goed de baas zijn: gepotidacine en zoliflodacine. Beide medicijnen zijn deze maand goedgekeurd voor gebruik in de Verenigde Staten. In Europa wachten ze nog op een beoordeling.
Volgens Science is dit een belangrijke wetenschappelijke doorbraak. Het vakblad benadrukt wel dat de zoektocht naar nieuwe medicijnen nooit stopt, want de gonorroebacterie zal ongetwijfeld ook resistentie ontwikkelen tegen deze nieuwe antibiotica.
Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief en ontvang elke donderdag het interessantste nieuws uit de wereld van wetenschap en technologie in jouw inbox.
De denisovamens is een mensachtige die van ongeveer 200.000 tot 32.000 jaar geleden door Azië liep. Hij wordt vaak de ‘halfbroer’ van de neanderthaler genoemd. De denisovamens is altijd een beetje mysterieus geweest, want er zijn maar weinig fossielen van gevonden. Archeologen moesten het sinds de ontdekking van de mensachtige in 2010 doen met een paar tanden, vingerbotjes en botfragmenten. Maar dit jaar werd de eerste schedel van een denisovamens beschreven, waardoor de uitgestorven mensachtige eindelijk een gezicht kreeg. De vondst opent nu de weg voor allerlei vervolgonderzoek, bijvoorbeeld naar de levenswijze van deze soort.
Tumoren verleiden verschillende lichaamscellen om hen te helpen groeien en zich te verspreiden. Dit jaar ontdekten onderzoekers hoe zenuwcellen deze hulp bieden: door mitochondriën te doneren, de energiefabriekjes van cellen. Hierdoor ontstaan hyperactieve kankercellen die zich gemakkelijker naar andere delen van het lichaam verspreiden. Onderzoekers gaan nu kijken of ze deze mitochondriëndonatie kunnen blokkeren om daarmee de uitzaaiing te vertragen. Een baanbrekende ontdekking, aldus Science.
Hittegolven zijn slecht voor gewassen. Maar zolang ze genoeg water hebben, kunnen ze de brandende zon vaak prima overleven. De hete nachten zijn veel problematischer.
Planten halen hun energie uit suikermoleculen. Dit proces verloopt sneller als het warm is. Overdag is dat geen probleem, via fotosynthese maken ze gewoon nieuwe suikers aan. ’s Nachts kan dat door een gebrek aan zonlicht niet. Planten moeten het dan dus doen met de suikervoorraad die ze overdag hebben aangelegd.
Als het ’s nachts erg heet is, verbruiken planten te veel suiker en is er te weinig over om goed te kunnen groeien. Gewassen blijven daardoor kleiner en zijn van mindere kwaliteit.
Maar onderzoekers hebben dit jaar een variant van een gen ontdekt die rijstplanten kan beschermen tegen de schadelijke effecten van nachtelijke hittegolven. Toen ze deze genvariant gaven aan een commercieel rijstras en dat vervolgens blootstelde aan hete nachten, produceerde het gewas 78 procent meer rijst dan planten zonder de aanpassing. De rijst was ook nog eens van betere kwaliteit.
Mogelijk kunnen andere gewassen profiteren van een vergelijkbaar gen. Een veelbelovende ontdekking nu de nachten steeds warmer worden, vond Science.
In de zoektocht naar meer donororganen wordt steeds vaker uitgeweken naar andere diersoorten. Varkens worden als de ideale donordieren beschouwd, omdat de grootte van hun organen, stofwisselingssysteem en immuunsysteem veel lijken op die van mensen. Toch treden er wel vaak complicaties op bij deze xenotransplantaties, omdat het lichaam de dierenorganen afstoot.
Maar dit jaar zijn er meerdere successen geboekt. De belangrijkste is volgens Science dat een varkensnier bijna negen maanden bleef functioneren na een transplantatie. Hoewel er nog steeds veel onderzoek nodig is om ervoor te zorgen dat de organen langer overleven, laten de successen van dit jaar zien dat xenotransplantaties toekomst hebben, aldus het wetenschappelijke tijdschrift.
Lees ook: Dit was de wetenschappelijke doorbraak van 2024
Bron: Science
Duik in de wereld van wetenschap, technologie en ruimtevaart met KIJK! Ontdek de meest fascinerende achtergronden, baanbrekende ontwikkelingen en de spannendste verhalen uit de ruimte.
Wil jij niets missen én profiteren van een scherpe aanbieding? Word nu lid van KIJK en lees meer voor minder!
