Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Je staat er misschien niet bij stil, maar in je koelkast zitten allerlei stoffen die de atmosfeer beschadigen. Hoe zit dat precies?
Je koelkast wordt niet magisch koud als je hem in het stopcontact steekt. Daar heb je ook koelmiddelen voor nodig, in de vorm van specifieke gassen. De gassen die we daar tegenwoordig voor gebruiken, zouden de atmosfeer niet aantasten, in tegenstelling tot de gassen uit het verleden. Maar een nieuwe studie van de University of New South Wales (Australië) zet daar vraagtekens bij.
Lees ook:
- Slimme verdamper koelt tot tien graden zonder stroom
- Goedkope methode transformeert doodnormale stenen in CO2-vangers
Koelkasten en de ozonlaag
Zo’n dertig jaar geleden werd duidelijk dat we met onder meer onze koelkasten het gat in de ozonlaag hadden gecreëerd. De koelmiddelen in airco’s, koelkasten en spuitbussen bestonden toen nog uit zogeheten chlorofluorocarbons (cfk’s). Die bleken desastreuze gevolgen te hebben.
Om de ozonlaag te redden, werden deze koelmiddelen in de ban gedaan en halverwege de jaren negentig vervangen door fluorkoolwaterstoffen (hfk’s). Deze hfk’s bevatten geen stoffen die de ozonlaag aantasten, zoals chloor en broom, en kunnen dus veilig gebruikt worden.
Althans, dat is het idee. Want hoewel de ozonlaag veilig is van onze koelkasten, is de rest van de atmosfeer dat niet per se.
Opwarming van de aarde
Van hfk’s is inmiddels bekend dat ze een hoog aardopwarmingsvermogen (GWP, Global Warming Potential) hebben. “Wetenschappers ontdekten dat het uitstoten van één kilo fluoroform – ooit een veelgebruikte hfk – honderd jaar later net zoveel bijdraagt aan de opwarming van het aardoppervlak als meer dan 14.000 kilo koolstofdioxide”, vertelt onderzoeker Christopher Hansen in een persbericht.
Problematisch, want tijdens het gebruik en het productie- en vernietigingsproces van bijvoorbeeld je koelkast komen hfk’s vrij in de atmosfeer. Stichting OPEN schreef in 2022 dat lang niet alle apparaten met hfk’s bij gecertificeerde verwerkers terechtkomen, waardoor de schadelijke stoffen gewoon in de atmosfeer belanden, met alle gevolgen van dien.
Nieuwste generatie koelmiddelen
Maar hoe moeten we dan onze broccoli vers houden? Hfk’s worden langzaamaan vervangen door de nieuwste generatie koelmiddelen: hfo’s. Deze stoffen belanden niet in de bovenste lagen van de atmosfeer en zouden ook snel vervlogen zijn. Zowel de ozonlaag als de atmosfeer zouden dus buiten schot moeten blijven.
Maar uit de nieuwe Australische studie blijkt dat hfo’s kunnen veranderen in hfk’s. “Als scheikundigen kijken we naar de structuren van deze moleculen en proberen we te achterhalen waar ze in kunnen veranderen”, vertelt Hansen. “We denken dus niet: oh, deze stof is na twee weken vervlogen, dus hij kan geen broeikasgas zijn. We moeten eerst weten waar een hfo in kan veranderen.”
Met verschillende experimenten hebben de Australische scheikundigen nu aangetoond dat sommige hfo’s inderdaad in het zeer schadelijke fluoroform veranderen. En dat is wél een broeikasgas. Het gaat om kleine hoeveelheden, maar omdat dit stofje een 14.000 keer hoger GWP heeft dan koolstofdioxide, is de impact alsnog significant.
Gevolgen van de studie
De onderzoekers hopen dat beleidsmakers en andere wetenschappers met deze studie aan de slag kunnen, om de mogelijke schade van hfo’s beter in kaart te brengen.
“Er staan nog steeds vragen open”, vertelt Hansen. Maar deze studie levert volgens hem wel het cruciale bewijs dat hfo’s niet zo onschuldig zijn als eerder gedacht. “Onze bevindingen kunnen helpen bij het zetten van de juiste stappen, zodat de milieueffecten die optreden bij het lozen van chemicaliën in de atmosfeer beperkt blijven.”
Bronnen: Journal of the American Chemical Society, University of New South Wales via EurekAlert!
Beeld: Pexels/Max Vakhtbovycn