Grootste zondvloed ooit vulde een bijna lege Middellandse Zee razendsnel met water

Tim Tomassen

23 januari 2025 15:00

Grote golf representeert zondvloed

Ruim 5 miljoen jaar geleden was de Middellandse Zee bijna opgedroogd. Totdat een megavloed de zee in zeer korte tijd weer vulde.

Ongeveer vijf miljoen jaar geleden vulde een megavloed een bijna opgedroogde Middellandse Zee in een mum van tijd met water. Dat zou blijken uit heuvels op Sicilië, dat schrijft een internationale groep wetenschappers in vakblad Communications Earth & Environment.

Lees ook:

Abrupte megavloed

Doordat de Straat van Gibraltar een kleine 6 miljoen jaar geleden door verschuivende aardplaten omhoog kwam, werd de Middellandse Zee afgesloten van de Atlantische Oceaan. Door het warme klimaat verdampte er enorm veel water, terwijl de zee dus niet meer kon worden aangevuld. Laatst berekenden onderzoekers dat zo’n 70 procent van het zeewater in deze periode verdween.

middellandse zee opdroging
Artistieke interpretatie van hoe het Middellandse Zeegebied er na het verdwijnen van 70 procent van zeewater uitgezien kan hebben. Beeld: Paubahi/CC BY-SA 3.0.

Jarenlang dachten wetenschappers dat deze droge periode geleidelijk aan tot een eind kwam en dat de Middellandse Zee over een periode van 10.000 jaar opnieuw werd gevuld. Maar toen onderzoekers in 2009 grote en diepe erosiekanalen vonden in de Straat van Gibraltar, kwamen ze met een nieuwe theorie. De kanalen zouden zijn veroorzaakt door een abrupte megavloed die razendsnel de Middellandse zee vulde.

Sindsdien is er steeds meer bewijs voor die theorie, maar 100 procent waterdicht is hij nog niet. Toch gaan de meeste geologen ervanuit dat hij klopt en schatten ze dat de zogenoemde Zancliaanse zondvloed slechts twee tot zestien jaar nodig had om de Middellandse Zee weer te vullen. Hier kwam zoveel water bij kijken dat dit verreweg de grootste overstroming ooit was.

De zondvloed maakte heuvels

Het water stroomde eerst alleen het westelijke deel van de zee in. In de Straat van Sicilië, de doorgang naar het oostelijke deel, lag namelijk een bergrug. Die vormde enige tijd een barrière, maar uiteindelijk stroomde het water ook daar met veel geweld overheen. Tegenwoordig ligt de bergrug voor het grootste deel onder water.

Maar niet helemaal. Het noordelijkste deel is na de overstroming door verschuivende aardplaten omhoog gekomen en ligt nu juist zo’n 100 meter boven zeeniveau – het is onderdeel van Zuidoost-Sicilië. In de nieuwe studie vonden geologen in dat gebied nieuw en overtuigend bewijs voor de Zancliaanse zondvloed.

Ze onderzochten meer dan driehonderd langwerpige heuvels in die regio. Die lagen vrij dicht bij elkaar en wezen allemaal dezelfde kant uit – precies dezelfde richting als dat het water tijdens de megavloed gestroomd zou moeten hebben.

Volgens de onderzoekers hebben krachtige waterstromen geulen in de vroegere zeebodem gesleten. Het uitgesleten materiaal vormde aan de randen van die geulen juist heuvels – en die zijn nu nog steeds zichtbaar op Sicilië. Dat zou ook te zien zijn aan oude stenen die afkomstig zijn uit diepere gesteentelagen maar toch op de toppen van de heuvels liggen.

Infrographic van hoe de zonvloed geulen en heuvels veroorzaakte.
De snelle stromingen tijdens de megavloed sleten diepe geulen in de zeebodem uit. Een deel van het weggesleten materiaal belandde aan de randen waardoor heuvels vormen die nog steeds zichtbaar zijn in het Siciliaanse landschap. Beeld: Micaleff et al., Nature 2024.

115 km/u

Vlak voor de kust vonden de onderzoekers ook nog een erosiekanaal in de zeebodem dat de heuvels verbindt met een diepe onderzeese vallei. Tijdens de megavloed stroomde het water waarschijnlijk via dit kanaal naar de (toen nog droge) vallei, en daarmee het oostelijke Middellandse Zeegebied.

Luchtfoto van een heuvel in het zuidoosten van Sicilië die is gevormd door een megavloed vijf miljoen jaar geleden. Beeld: Kevin Sciberras and Neil Petroni.

Ten slotte maakte het team een computermodel om de megavloed te simuleren. Volgens dat model zou het water met 115 kilometer per uur door het gebied hebben gestroomd, wat dus sporen heeft achtergelaten in het landschap die vijf miljoen jaar later nog zichtbaar zijn.

“De Zancliaanse zonvloed was een ontzagwekkend natuurlijk fenomeen, met volumes en stroomsnelheden die alle andere bekende overstromingen in de geschiedenis van de aarde overschaduwen”, zegt hoofdonderzoeker Aaron Micallef. “Ons onderzoek levert het meest overtuigende bewijs tot nu toe van deze buitengewone gebeurtenis.”

Bronnen: Communications Earth & Environment, University of Southampton

Openingsbeeld: Martin Ruegner/Getty Images

cover kijk 2-2025

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK! 

Meest gelezen

Bestel nu!