Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Astronomen zien voor het eerst dat de ster Betelgeuze een kompaan heeft. Dat beantwoordt een eeuwenoud raadsel.
Betelgeuze is een van de helderste sterren die ’s nachts te zien zijn. Hij is gigantisch: ongeveer zevenhonderd keer zo groot als onze zon. De ster staat op zo’n 400 tot 600 lichtjaar van de aarde – in het sterrenbeeld Orion. Onderzoekers hebben nu ontdekt dat er waarschijnlijk een andere, kleinere ster rond Betelgeuze draait. Dat verklaart het vreemde gedrag van de ster.
Lees ook:
Helderheid van Betelgeuze fluctueert
Al duizenden jaren valt het mensen op dat de helderheid van de ster varieert, over periodes van ongeveer zes jaar. Maar in 2019 en 2020 nam de helderheid van Betelgeuze plotseling wel heel sterk af – een verschijnsel dat de naam de Great Dimming (het ‘Grote Dimmen’) kreeg. Sommige mensen zagen dat als een teken dat de ster binnenkort zou exploderen, maar wetenschappers konden al snel vaststellen dat het verschijnsel werd veroorzaakt doordat de ster een stofwolk opboerde die een deel van het licht blokkeerde.
Hoewel het mysterie van de Great Dimming daarmee was opgelost, was er nog geen verklaring gevonden voor de normale schommelingen in helderheid. Wetenschappers hadden wel een theorie: Betelgeuze zou een kleine kompaanster hebben die iedere zes jaar voor hem langs beweegt en een deel van zijn licht blokkeert. Maar toen ze naar zo’n ster zochten met de Hubble-ruimtetelescoop en het Chandra X-ray Observatory, konden ze die niet vinden.
Kleine kompaan
Met het Gemini-noord observatorium op Hawaï lukte dat nu wel. Door die data te analyseren konden de astronomen zelfs een aantal eigenschappen van de kompaan vaststellen. De ster is grofweg 251 keer minder helder dan Betelgeuze en heeft ongeveer 1,5 keer zoveel massa als onze zon.
De kompaan beweegt vlak langs het oppervlak van Betelgeuze – op ongeveer vier keer de afstand tussen de aarde en de zon. Dit is de eerste keer dat astronomen een sterkompaan zien die zo dicht rond een rode superreus draait. De ster beweegt mogelijk zelfs door de buitenste lagen van de atmosfeer van Betelgeuze.
Beide sterren zijn waarschijnlijk even oud – ongeveer 10 miljoen jaar – maar de kleine ster zal eerder tot zijn eind komen. De zwaartekracht van Betelgeuze zal er namelijk voor zorgen dat hij uiteindelijk op Betelgeuze zal botsen. De onderzoekers schatten dat dit in de komende 10.000 jaar zal gebeuren.
In november 2027 bereikt de kompaan zijn verste punt ten opzichte van Betelgeuze en dat is het moment waarop hij het makkelijkst te observeren is. Het team kijkt er nu al naar uit om hem dan opnieuw te bestuderen en meer over hem te ontdekken.
Bronnen: The Astrophysical Journal Letters, AURA via EurekAlert!