Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De Europese ruimtetelescoop Euclid heeft een extreem zeldzame Einsteinring ontdekt, op slechts een “steenworp afstand” van de aarde.
Op 1 juli 2023 schoot Euclid naar de ruimte om zes jaar lang onderzoek te doen naar donkere materie en donkere energie, mysterieuze componenten waar het grootste deel (95 procent) van het heelal uit bestaat maar die we niet kunnen zien. We weten er daardoor nog bijzonder weinig over. Maar voordat de Europese ruimtetelscoop aan zijn missie kon beginnen, moesten wetenschappers op aarde ervoor zorgen dat hij optimaal functioneerde.
Tijdens een testfase stuurde Euclid een aantal beelden naar de aarde. Deze waren nog niet helemaal scherp, toch zag een van de onderzoekers een vage aanwijzing voor een zeer bijzonder fenomeen. Toen later meer foto’s van hetzelfde gebied binnenkwamen, dit keer wel scherp, bleek zijn vermoeden inderdaad te kloppen. Op de foto’s was een “perfecte” Einsteinring te zien.
Lees ook:
Perfect uitgelijnd
De algemene relativiteitstheorie van Albert Einstein voorspelt dat objecten met veel zwaartekracht – zoals sterrenstelsels – licht laten buigen. In zeldzame gevallen kan dat een Einsteinring opleveren. Dat gebeurt als er een groot object precies tussen ons en een verre lichtbron staat. Het licht buigt er dan via alle kanten omheen, waardoor een spectaculaire ring te zien is.
De Einsteinring die Euclid nu heeft ontdekt, is perfect uitgelijnd en te zien rond het sterrenstelsel NGC 6505. Dit stelsel staat op ongeveer 590 miljoen lichtjaar van de aarde, wat volgens de onderzoekers in kosmische termen een steenworp afstand is. NGC 6505 was al in 1884 ontdekt, toch was de ring nog nooit waargenomen. Dat Euclid die nu wel ‘ziet’, bewijst de kracht van zijn instrumenten.
Het licht dat de Einsteinring vormt, is afkomstig van een fel sterrenstelsel dat waarschijnlijk op zo’n 4,42 miljard lichtjaar afstand van de aarde staat. Dit stelsel, verborgen achter NGC 6505, is nog nooit eerder geobserveerd en heeft dan ook nog geen naam.
Donkere materie
Hoewel deze Einsteinring prachtig is, zoekt Euclid eigenlijk naar subtielere effecten van gebogen licht, zoals verre sterrenstelsels die een beetje zijn uitgerekt of verplaatst lijken. Donkere materie heeft namelijk zwaartekracht en laat licht ook buigen. Door naar die buigingen te zoeken, hopen astronomen indirect meer te leren over de mysterieuze, onzichtbare materie.
Om dit te kunnen doen, moeten wetenschappers miljarden sterrenstelsels analyseren. Euclid is daarom bezig om de meest uitgebreide 3D-kaart van het heelal tot nu toe te maken. Dat de ruimtetelescoop zo vroeg in zijn missie al zo’n verbazingwekkende vondst doet, belooft volgens de onderzoekers veel goeds voor de toekomst.
Bronnen: Astronomy & Astrophysics, ESA