Kosmische donut ontdekt

Naomi Vreeburg

26 May 2020 14:59

sterrenstelsel

Astronomen hebben met de Keck-telescoop op Hawaii en ruimtetelescoop Hubble een ringvormig sterrenstelsel gedetecteerd dat al miljarden jaren oud is.

Maak kennis met R5519, een sterrenstelsel met ongeveer dezelfde massa als de Melkweg. Maar daar houdt de vergelijking wel zo’n beetje op. R5519 is namelijk maar liefst 10,8 miljard lichtjaar van de Aarde verwijderd, produceert vijftig keer sneller sterren dan de Melkweg én lijkt op een donut. Het stelsel heeft namelijk een gat in het midden met een grootte van 30.000 lichtjaar. Dit is drie miljoen keer groter dan de diameter van het zwarte gat in sterrenstelsel Messier 87.

Lees ook:

Botsing sterrenstelsel

De opmerkelijke vorm heeft R5519 te danken aan een botsing met een soortgenoot, zo vermoeden de astronomen die een paper over de kosmische donut schreven in het vakblad Nature Astronomy. Een kleiner sterrenstelsel zou R5519 – dat er oorspronkelijk uitzag als een dunne schijf –  in het centrum hebben geraakt. De sterren bewogen naar de zijkanten en er ontstond een ring:

Maar niet alleen het uiterlijk van het sterrenstelsel valt op. Nog nooit eerder hebben astronomen namelijk een soortgelijk sterrenstelsel gevonden dat zich zo ver van de Aarde bevindt. Deze afstand betekent dat R5519 zich in het jonge heelal heeft gevormd, zo’n 11 miljard jaar geleden. Niet zo gek lang na de oerknal dus, die 13,8 miljard jaar geleden plaatsvond.    

Witte raven?

Het artikel doet sterrenkundige Lucas Ellerbroek, niet betrokken bij het onderzoek, denken aan een andere recente ontdekking die deze maand in Nature verscheen. De ontdekking van een spiraalstelsel dat 1,5 miljard jaar na de oerknal moet zijn ontstaan. Ellerbroek tweette er onlangs over.

“Beide ontdekkingen wijzen erop dat de vorming van platte stelsels toch al ‘kort’ na de oerknal gebeurt, terwijl de processen die dat doen tot nu toe geacht werden langer nodig te hebben”, vertelt Ellerbroek ons. “Het is daarom opmerkelijk dat spiraalstelsels en dit soort donuts in het vroege heelal gevonden worden. Maar het kan ook zijn dat dit de witte raven zijn; om echt een wetmatigheid aan te tonen moeten we wachten op meer voorbeelden.”

Bronnen: Nature Astronomy, Astro 3D via EurekAlert!

Beeld: James Josephides, Swinburne Astronomy Productions

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK! 










Meer Space