Het ‘dansende’ satellietsysteem TANGO gaat wereldwijd de uitstoot van broeikasgassen meten en wordt volledig in Nederland gebouwd.

Vrijwel alle landen hebben in 2015 in Parijs beloofd om de opwarming van de aarde onder de 2 graden Celsius te houden – het liefst zelfs onder 1,5 graad. Daarvoor is het belangrijk dat de uitstoot van broeikasgassen flink vermindert. Landen en bedrijven rapporteren daarom regelmatig hoeveel ze uitstoten. Maar het is lastig te controleren of die cijfers kloppen en of ze zich echt aan hun klimaatbeloftes houden.

Daar gaat verandering in komen. In opdracht van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA is Nederland gisteren begonnen met de bouw van twee kleine satellieten die de uitstoot van broeikasgassen heel nauwkeurig kunnen meten – dat kunnen ze zelfs van één enkele fabriek. Het satellietsysteem, dat TANGO heet, kan daarnaast ook helpen bepalen welke klimaatmaatregelen het best werken. Naar verwachting wordt TANGO in 2028 gelanceerd.

Lees ook:

• Europese satelliet EarthCARE moet prangende klimaatvraag beantwoorden
• Europese satelliet gelanceerd die tropische regenwouden ‘op de weegschaal’ gaat leggen

Dansers

De twee satellieten zullen op 500 kilometer hoogte rond de aarde vliegen, op een minuut afstand van elkaar. De eerste satelliet meet de uitstoot van stikstofdioxide (NO₂), de tweede van de belangrijke broeikasgassen CO₂ en methaan (CH₄). Waarom kan één satelliet niet allebei? Dat zou in principe mogelijk zijn, maar het was zowel goedkoper als sneller om de instrumenten over twee verschillende satellieten te verdelen.

TANGO meet zonnestraling die de aarde terugkaatst naar de ruimte. Gassen, zoals CO₂ en methaan, absorberen een beetje van die straling. Dat doen ze allemaal op hun eigen manier. Daardoor is met de weerkaatste straling te achterhalen hoeveel van die gassen er in de lucht zitten.

De instrumenten op de satellieten zijn gebaseerd op het eveneens Nederlandse TROPOMI-instrument dat momenteel gassen in de atmosfeer meet en gemonteerd is op de Europese Sentinel-5 precursor-satelliet. Maar waar TROPOMI gebieden van 5 bij 5 kilometer bekijkt, heeft TANGO een resolutie van slechts 300 bij 300 meter. Daarmee is als het ware te kijken in de schoorstenen van de grootste vervuilers, zoals fabrieken, energiecentrales en vuilnisbelten.

De naam TANGO (Twin Anthropogenic Greenhouse gas Observers) is toepasselijk gekozen. De tango is een partnerdans en de satellieten zijn een duo. Bovendien kunnen ze echt een beetje ‘dansen’. Met elektriciteit die de satellieten opwekken met hun zonnepanelen kunnen ze zichzelf kantelen, zodat ze niet per se recht boven een fabriek hoeven te vliegen om de uitstoot te meten – zie ook de video hieronder.

CO₂ meten is lastig

TANGO zal een belangrijke aanvulling worden op bestaande aardobservatiesatellieten. Veel daarvan kunnen namelijk geen CO₂ meten, want dat is erg lastig. Het gas blijft meer dan honderd jaar in onze atmosfeer hangen. Nieuwe uitstoot lijkt daardoor op een druppel die in een zwembad terechtkomt. Bovendien absorbeert CO₂ wel zonnestraling, maar vrij subtiel, waardoor het uitlezen van de gegevens erg ingewikkeld is. TANGO meet daarom ook stikstofdioxide, een gas dat vaak tegelijk met CO₂ wordt uitgestoten. Maar stikstofdioxide blijft veel minder lang hangen en is daardoor beter te zien – en deze referentiemetingen maken het uitlezen van de CO₂-gegevens makkelijker.

Er bestaan overigens wel al satellieten die CO₂ in hoge resolutie kunnen meten. Maar die zijn in handen van particuliere bedrijven, waardoor de data niet vrij toegankelijk zijn. De gegevens van TANGO zullen daarentegen wel voor iedereen beschikbaar worden gemaakt.

Bronnen: persevenement TANGO, KNMI

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!