Biologen classificeren al het leven op aarde in drie domeinen: eukaryoten (waar alle schimmels, planten en dieren onder vallen), bacteriën en archaea. De eerste twee domeinen kennen de meeste mensen wel, maar die derde…?
Archaea zijn eencellige organismen die op het eerste gezicht erg lijken op bacteriën. Oorspronkelijk werden ze dan ook ‘archaeabacteriën’ genoemd. Maar in 1977 analyseerde de Amerikaanse microbioloog Carl Woese het genetische materiaal van beide groepen en ontdekte dat dat flink verschilde. Ook leek het archaea-DNA niet op dat van eukaryoten. Hij stelde daarom de driedeling voor die we vandaag de dag nog steeds gebruiken.
Lees ook:
- Picture Perfect: zelfs bacteriën overleven hier niet
- Duurzamere pijnstiller? Wetenschappers laten bacteriën plastic omzetten in paracetamol
Archaea leven in extreme omgevingen
Later bleek bovendien dat de bouw van archaea verschilt van die van bacteriën. Zo bevat hun celwand geen peptidoglycaan, een groot molecuul dat de celwand van bacteriën verstevigt, maar glycoproteïnen. En de celmembranen zijn opgebouwd uit etherlipiden, terwijl die van bacteriën en eukaryoten zijn opgebouwd uit esterlipiden.
Ook de interne processen zijn wezenlijk anders. Zo zijn de enzymen die DNA kopiëren en eiwitten maken bij archaea verschillend van die van bacteriën; ze lijken meer op die van eukaryoten, maar zijn niet hetzelfde. Verder hebben archaea enkele unieke stofwisselingsprocessen die in zowel bacteriën als eukaryoten niet voorkomen, waaronder het produceren van methaan wanneer ze biomassa afbreken in zuurstofloze condities.
Hoewel archaea ook in gematigde omgevingen leven, staan ze erom bekend dat veel soorten in extreme omgevingen leven. Veel micro-organismen die worden aangetroffen in warmwaterbronnen (zie foto), zoutmeren en maagdarmstelsels van dieren zijn dan ook archaea.
Deze vraag kon je vinden in KIJK 5/2025.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze special geven we antwoord op 172 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.
Beeld: Carsten Steger/CC BY-SA 4.0