Een fossiel van een prehistorische vogel met een enorme massa stenen in de keel intrigeert wetenschappers. Was hij ziek en stikte hij?

Iemand die oneetbare dingen, zoals aarde, haar of stenen, eet, lijdt aan de psychische stoornis pica. Pica is Latijn voor ekster, een vogel die ook van alles eet. Maar meer dan achthonderd stenen inslikken en er vervolgens mogelijk in stikken? Dat is wel heel bijzonder.

Toch is precies dat de conclusie van een onderzoek van paleontologen van onder meer het Chicago Field Museum naar het fossiel van een vogel die zo’n 120 miljoen jaar geleden leefde in wat nu China is. De bevindingen zijn gepubliceerd in Palaeontologica Electronica.

Lees ook:

• Oervogel ontleed: wat weten we inmiddels over Archaeopteryx?
• Schedel van de oudst bekende moderne vogel lost raadsel op
• Prehistorische ‘spreeuw’ vormt mogelijk missing link in evolutie van het slimme vogelbrein

Zo klein als een mus

Onderzoeksleider Jingmai O’Connor bezocht de collecties van het Shangdong Tianyu Museum en was geïntrigeerd door het fossiel van een vogel uit het dinotijdperk. Het dier had opvallend grote tanden voorin de snavel.

Hij leek daarmee sterk op de uitgestorven vogel Longipteryx. Maar hij was zo klein als een moderne mus. Het bleek te gaan om een nieuwe soort, die O’Connor Chromeornis funkyi noemde, naar haar favoriete techno-funk-band Chromeo.

Voedsel vermalen

Een nieuwe soort ontdekken is natuurlijk al heel leuk, maar toen O’Connor en collega’s het kleine fossiel onder een microscoop legden, ontdekten ze nog iets bijzonders. Tussen romp en hoofd lag een enorme grijze massa.

Gelijk dachten de onderzoekers aan gastrolieten. Dat zijn stenen die dieren soms inslikken en die vervolgens in hun spiermaag (een van de voormagen) belanden. “Ze helpen daar om bij gebrek aan kiezen toch taai voedsel te kunnen vermalen”, vertelt paleontoloog Dennis Voeten. “Sommige moderne vogels, zoals kippen, en krokodillen slikken ook steentjes in voor dit doel. Ook van vleesetende dinosauriërs is dit bekend.”

Meer dan 800

Maar waren het wel gastrolieten? O’Connor en collega’s bekeken CT-scans die ze eerder hadden genomen van diverse fossielen van vogels die daadwerkelijk een ‘maagmolen’ in hun spiermaag hadden. Ze berekenden het gemiddelde volume en het aantal van de stenen en de totale grootte van de massa in verhouding tot de lichaamsgrootte van het dier.

Die waardes vergeleken ze vervolgens met de metingen aan een CT-scan van het nieuwe fossiel. Daaruit bleek dat het onwaarschijnlijk was dat de stenen gastrolieten waren. Ze lagen namelijk te hoog (niet in de spiermaag) en het waren er te veel: meer dan achthonderd. En gezien de dichtheid waren sommige stenen niet eens stenen, maar waarschijnlijk balletjes klei.

“Ziet er verdacht uit”

Wat was er dan wel aan de hand? O’Connor vermoedt dat het dier ziek was. “En als vogels ziek zijn, doen ze gekke dingen”, verklaart ze in het persbericht. De vogel at er dus te veel, probeerde die weer op te braken, maar dat lukte niet. In plaats daarvan verzamelden de stenen zich in de slokdarm. En daar blokkeerde de massa de luchtwegen, waarna het onfortuinlijke dier stikte.

Voeten vindt het opvallend dat de onderzoekers concluderen dat de steentjes geen ‘maag-molen’ konden zijn geweest. “Er zijn inderdaad ook moderne vogels die objecten zonder voedingsfunctie inslikken en bij mensen bestaat de stoornis pica. Dus ik snap de interpretatie. Het ziet er ook zeer verdacht uit.”

Maar er is volgens hem meer vergelijkingsmateriaal nodig om zeker te zijn dat het een zieke vogel betrof die stikte na het inslikken van te veel stenen. “Het is zondermeer een leuke waarneming, die inderdaad wel wat vragen oproept. Dat deze vragen niet allemaal beantwoord worden met deze studie is goed te begrijpen. En zo blijft er nog genoeg over om te onderzoeken!”

Bronnen: Palaeontologica Electronica, Field Museum via EurekAlert!

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!