Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Hij is de held in de Ilias, het epos van Homerus over de Trojaanse Oorlog. Over het algemeen wordt dit werk gezien als pure fictie, toch zijn er onderzoekers die denken dat er op zijn minst een kern van waarheid in zit. Sterker nog: misschien heeft Achilles wel echt bestaan, menen zij. Hoe geloofwaardig is dat?
De enige bron waarin de daden van Achilles worden vermeld, is de Ilias. De oorlog die daarin wordt beschreven, vond vermoedelijk plaats in de dertiende eeuw voor Christus. Maar de tekst die Homerus erover schreef, is lastig te dateren.
De auteur modelleerde zijn verhaal naar de wereld van zijn eigen tijd. Dat was ruim vijfhonderd jaar ná de zogeheten Myceense beschaving uit de Ilias. Dat maakt het wel erg moeilijk om de zogeheten historiciteit van de Trojaanse Oorlog en Achilles te bevestigen. Toch zijn er nog altijd idealisten die zich niet laten ontmoedigen en blijven zoeken naar aanwijzingen.
Lees ook:
- De bokkenrijders: feit en fictie bij deze mysterieuze rovers
- Speelde Nero echt viool terwijl Rome in vlammen opging?
Troje gevonden in Turkije?
De zoektocht naar de historische basis van de Ilias werd in de negentiende eeuw op gang gebracht door Heinrich Schliemann. Deze Duitse zakenman, miljonair en wereldreiziger begon in 1864 aan een tweede leven als amateurarcheoloog. Hij volgde het spoor van de Engelse onderzoeker Frank Calvert, die hem vertelde waar hij Troje moest zoeken.
En jawel: bij de Turkse vindplaats Hisarlık haalde Schliemann in 1871 resten naar boven van een stad die hij identificeerde als het mythische Troje. De ontdekkingen leidden in zijn tijd tot hoongelach en venijnige kritiek van archeologen. “Soms op het persoonlijke af”, vertelt oudheidkundige Jona Lendering. “De toenmalige Altertumswissenschaft was een beschermde wereld. Men duldde geen buitenstaanders.”
Maar ook al meenden velen dat Schliemann een ordinaire schatgraver was, hij ging volgens Lendering professioneel te werk en kwam met een onderzoeksmethode. Een techniek die was gebaseerd op het bestuderen van verschillende lagen en die de archeologie van de negentiende eeuw veranderde.
De stad was meerdere keren vernietigd
“Schliemanns grootste ontdekking was eigenlijk Wilhelm Dörpfeld”, vervolgt Lendering. “Deze Duitse archeoloog en architect verrichtte de daadwerkelijke opgravingen. Hij legde daarbij op methodische wijze de stadsdelen bloot van het oude Troje.”
De opgravingen toonden aan dat er meerdere steden boven elkaar waren gebouwd. De zesde laag, Troje VI, leek aanvankelijk overeen te komen met het Troje uit de Ilias. Later onderzoek maakte het waarschijnlijker dat Troje VIIa het decor vormde van de Trojaanse Oorlog. In beide gevallen suggereren vondsten zoals verbrande muren en pijlpuntresten dat de stad was vernietigd, meerdere keren achter elkaar. Hetzij door militair geweld, hetzij door aardbevingen.
De opgravingen van de verschillende stadslagen leidden tot uiteenlopende interpretaties. Was dit echt het Troje van Homerus? Lendering: “Troje VI is mooi en prachtig, maar verwoest door een aardbeving. Troje VIIa is verwoest door mensenhanden, maar te laat om nog door Myceense Grieken te zijn verwoest.”
Een brief voor de koning zorgt voor een doorbraak
Een doorbraak in de discussie over de historiciteit kwam in 1924, met de ontdekking van een brief van een Hettitische koning (uit het huidige Turkije). De brief was gericht aan de grootkoning van de Ahhiyawa – een naam die sterk doet denken aan de Acheeërs, de term die Homerus gebruikt voor de Grieken.
Dit was een cruciale ontdekking: het bevestigde dat er in de dertiende eeuw voor Christus een koninkrijk bestond dat door de Hettieten als serieuze macht werd beschouwd. Misschien wel een Grieks koninkrijk… Latere vondsten van Hettitische kleitabletten, waarin een koning ‘Alaksandu van Wiluša’ werd genoemd, versterkten de link met Troje. De naam Wiluša vertoont namelijk opvallende gelijkenissen met ‘Ilios’, een alternatieve naam voor Troje in de Ilias. Bovendien komt ‘Alaksandu’ wel erg dicht in de buurt bij ‘Alexander’, de alternatieve naam van de Trojaanse prins Paris…
Dit is het begin van het artikel ‘De echte Achilles’. De rest van dit artikel, met daarin antwoord op de vraag hoeveel bewijs er is voor een ‘echte Achilles’, kun je lezen in KIJK Geschiedenis 5-6 van 2025. Deze dikke, dubbele editie kun je bestellen in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.
Tekst: Gillis Kersting